Μακκαβαίων Δ'

Κεφάλαιον Α' (1)

» Πρωτότυπο « » Ἑρμηνεία Ι. Κολιτσάρα « » Ἑρμηνεία Π. Τρεμπέλα « » Πρωτότυπο & Ἑρμηνείες «
1 Φιλοσοφώτατον λόγον ἐπιδείκνυσθαι μέλλων, εἰ αὐτοδέσποτός ἐστι τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς, συμβουλεύσαιμ' ἂν ὑμῖν ὀρθῶς, ὅπως προθύμως προσέχητε τῇ φιλοσοφίᾳ.
2 Καὶ γὰρ ἀναγκαῖος εἰς ἐπιστήμην παντὶ ὁ λόγος καὶ ἄλλως τῆς μεγίστης ἀρετῆς, λέγω δὴ φρονήσεως, περιέχει ἔπαινον.
3 Εἰ ἄρα τῶν σωφροσύνης κωλυτικῶν παθῶν ὁ λογισμὸς φαίνεται ἐπικρατεῖν, γαστριμαργίας τε καὶ ἐπιθυμίας,
4 ἀλλὰ καὶ τῶν τῆς δικαιοσύνης ἐμποδιστικῶν παθῶν κυριεύειν ἀναφαίνεται, οἷον κακοηθείας, καὶ τῶν τῆς ἀνδρείας ἐμποδιστικῶν παθῶν, θυμοῦ τε καὶ πόνου καὶ φόβου.
5 Πῶς οὖν, ἴσως εἴποιεν ἄν τίνες, εἰ τῶν παθῶν ὁ λογισμὸς κρατεῖ, λήθης καὶ ἀγνοίας οὐ δεσπόζει; Γελοῖον ἐπιχειροῦντες λέγειν·
6 οὐ γὰρ τῶν ἑαυτοῦ παθῶν ὁ λογισμὸς κρατεῖ, ἀλλὰ τῶν τῆς δικαιοσύνης καὶ ἀνδρείας καὶ σωφροσύνης καὶ φρονήσεως ἐναντίων, καὶ τούτων οὐχ ὥστε αὐτὰ καταλῦσαι, ἀλλ' ὥστε αὐτοῖς μὴ εἶξαι.
7 Πολλαχόθεν μὲν οὖν καὶ ἀλλαχόθεν ἐχοιμ' ἂν ὑμῖν ἐπιδεῖξαι ὅτι αὐτοκράτωρ ἐστὶ τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός.
8 Πολὺ δὲ πλέον τοῦτο ἀποδείξαιμι ἀπὸ τῆς ἀνδραγαθίας τῶν ὑπὲρ ἀρετῆς ἀποθανόντων. Ἐλεαζάρου τε καὶ τῶν ἑπτὰ ἀδελφῶν καὶ τῆς τούτων μητρός.
9 Ἅπαντες γὰρ οὗτοι τοὺς ἕως θανάτου πόνους ὑπεριδόντες, ἐπεδείξαντο ὅτι περικρατεῖ τῶν παθῶν ὁ λογισμός.
10 Τῶν μὲν οὖν ἀρετῶν ἔπεστί μοι ἐπαινεῖν τοὺς κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν ὑπὲρ τῆς καλοκἀγαθίας ἀποθανόντας μετὰ τῆς μητρὸς ἄνδρας, τῶν δὲ τιμῶν μακαρίσαιμ' ἄν.
11 Θαυμασθέντες γὰρ ἐκεῖνοι οὐ μόνον ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων ἐπὶ τῇ ἀνδρείᾳ καὶ τῇ ὑπομονῇ, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τῶν αἰκισαμένων, αἴτιοι κατέστησαν τοῦ καταλυθῆναι τὴν κατὰ τοῦ ἔθνους τυραννίδα, νικήσαντες τὸν τύραννον τῇ ὑπομονῇ, ὥστε δι' αὐτῶν καθαρισθῆναι τὴν πατρίδα.
12 Ἀλλὰ καὶ περὶ τούτου νῦν αὐτίκα δὴ λέγειν ἐξέσται ἀρξαμένῳ τῆς ὑποθέσεως, ὥσπερ εἴωθα ποιεῖν, καὶ οὕτως εἰς τὸν περὶ αὐτῶν τρέψομαι λόγον δόξαν διδοὺς τῷ πανσόφῳ Θεῷ.
13 Ζητοῦμεν δὴ τοίνυν, εἰ αὐτοκράτωρ ἐστὶ τῶν παθῶν ὁ λογισμός.
14 Διακρίνομεν δὲ τί ποτέ ἐστι λογισμὸς καὶ τί πάθος, καὶ πόσαι παθῶν ἰδέαι, καὶ εἰ πάντων ἐπικρατεῖ τούτων ὁ λογισμός.
15 Λογισμὸς μὲν δὴ τοίνυν ἐστὶ νοῦς μετὰ ὄρθου λόγου προτιμῶν τὸν σοφίας βίον.
16 Σοφία δὴ τοίνυν ἐστὶ γνῶσις θείων καὶ ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τῶν τούτων αἰτίων.
17 Αὕτη δὴ τοίνυν ἐστὶν ἡ τοῦ νόμου παιδεία, δι' ἧς τὰ θεῖα σεμνῶς καὶ τὰ ἀνθρώπινα συμφερόντως μανθάνομεν.
18 Τῆς δὲ σοφίας ἰδέαι καθεστήκασι τέσσαρες, φρόνησις καὶ δικαιοσύνη καὶ ἀνδρεία καὶ σωφροσύνη·
19 κυριωτάτη δὲ πασῶν ἡ φρόνησις, ἐξ ἧς δὴ τῶν παθῶν ὁ λογισμὸς ἐπικρατεῖ
20 παθῶν δὲ φύσεις εἰσὶν αἱ περιεκτικώταται δύο, ἡδονή τε καὶ πόνος· τούτων δὲ ἑκάτερον καὶ περὶ τὸ σῶμα καὶ περὶ τὴν ψυχὴν πέφυκεν.
21 Πολλαὶ δὲ καὶ περὶ τὴν ἡδονὴν καὶ τὸν πόνον παθῶν εἰσιν ἀκολουθίαι.
22 Πρὸ μὲν οὖν τῆς ἡδονῆς ἐστιν ἐπιθυμία· μετὰ δὲ τὴν ἡδονὴν χαρά.
23 Πρὸ δὲ τοῦ πόνου ἐστι φόβος, μετὰ δὲ τὸν πόνον λύπη.
24 Θυμὸς δὲ κοινὸν πάθος ἐστὶν ἡδονῆς καὶ πόνου, ἐὰν ἐννοηθῆ τις ὅτι αὐτῷ περιέπεσεν.
25 Ἐν δὲ τῇ ἡδονῇ ἔνεστι καὶ ἡ κακοήθης διάθεσις, πολυτροπωτάτη πάντων τῶν παθῶν οὖσα.
26 Κατὰ μὲν τὴν ψυχὴν ἀλαζονεία, καὶ φιλαργυρία καὶ φιλοδοξία καὶ φιλονικία, ἀπιστία καὶ βασκανία·
27 κατὰ δὲ τὸ σῶμα, παντοφαγία καὶ λαιμαργία καὶ μονοφαγία.
28 Καθάπερ οὖν δυοῖν τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς φυτῶν ὄντων ἡδονῆς τε καὶ πόνου, πολλαὶ τούτων τῶν φυτῶν εἰσι παραφυάδες,
29 ὧν ἐκάστην ὁ παγγέωργος λογισμὸς περικαθαίρων τε καὶ ἀποκνίζων καὶ περιπλέκων καὶ ἀπάρδων καὶ πάντα τρόπον μεταχέων ἐξημεροῖ τὰς τῶν ἠθῶν καὶ παθῶν ὕλας.
30 Ὁ γὰρ λογισμὸς τῶν μὲν ἀρετῶν ἐστιν ἡγεμών, τῶν δὲ παθῶν αὐτοκράτωρ. Ἐπιθεωρεῖτε τοίνυν πρῶτον διὰ τῶν κωλυτικῶν τῆς σωφροσύνης ἔργων, ὅτι αὐτοδέσποτός ἐστι τῶν παθῶν ὁ λογισμός.
31 Σωφροσύνη δὴ τοίνυν ἐστὶν ἐπικράτεια τῶν ἐπιθυμιῶν,
32 τῶν δὲ ἐπιθυμιῶν αἱ μὲν εἰσι ψυχικαί, αἱ δὲ σωματικοί, καὶ τούτων ἀμφοτέρων ὁ λογισμὸς ἐπικρατεῖν φαίνεται.
33 Ἐπεὶ πόθεν κινούμενοι πρὸς τὰς ἀπειρημένας τροφὰς ἀποστρεφόμεθα τὰς ἐξ αὐτῶν ἡδονάς; Οὐχ ὅτι δύναται τῶν ὀρέξεων ἐπικρατεῖν ὁ λογισμός; Ἐγὼ μὲν οἶμαι.
34 Τοιγαροῦν ἐνύδρων ἐπιθυμοῦντες καὶ ὀρνέων καὶ τετραπόδων καὶ παντοίων βρωμάτων τῶν ἀπηγορευμένων ἡμῖν κατὰ τὸν νόμον ἀπεχόμεθα διὰ τὴν τοῦ λογισμοῦ ἐπικράτειαν.
35 Ἀνέχεται γὰρ τὰ τῶν ὀρέξεων πάθη ὑπὸ τοῦ σώφρονος νοὸς ἀνακαμπτόμενα, καὶ φιμοῦνται πάντα τὰ τοῦ σώματος κινήματα ὑπὸ τοῦ λογισμοῦ.
1 Ἐπειδὴ ἔχω σκοπὸν νὰ παρουσιάσω ἕνα πάρα πολὺ σοφὸν λόγον, ἐπὶ τοῦ ζητήματος ἂν ὁ εὐσεβὴς λογισμός, ἡ κατὰ Θεὸν ὀρθοφροσύνη, κυριαρχῇ ἐπὶ τῶν παθῶν, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς δώσω μίαν ὀρθὴν συμβουλήν· νὰ προσέχετε, δηλαδή, προθύμως εἰς τὴν φιλοσοφίαν.
2 Διότι, βεβαίως, ἡ λογικὴ εἶναι ἀπαραίτητος διὰ κάθε πρᾶγμα πρὸς πλήρη γνῶσιν. Ἀπὸ δὲ ἄλλης ἐπόψεως περιέχει ἔπαινον τῆς μεγίστης ἀρετῆς, ἐννοῶ τῆς φρονήσεως, τῆς ὀρθοφροσύνης.
3 Ἂν λοιπὸν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς φαίνεται ὅτι ἐπικρατεῖ ἐπὶ τῶν παθῶν, ποὺ παρακωλύουν τὴν σωφροσύνην, δηλαδὴ ἐπὶ τῆς λαιμαργίας καὶ τῆς ἐπιθυμίας,
4 ἀποδεικνύεται ὅτι κυριαρχεῖ καὶ ἐπὶ τῆς κακοηθείας καὶ ἐπὶ τῶν παθῶν, ποὺ ἐμποδίζουν τὴν ἀνδρείαν, δηλαδὴ κυριαρχεῖ ἐπὶ τοῦ θυμοῦ, τοῦ πόνου καὶ τοῦ φόβου.
5 Πῶς, λοιπόν - ἠμπορεῖ νὰ ἐρωτήσουν μερικοί - ἐὰν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς κυριαρχῇ ἐπὶ τῶν παθῶν, δὲν κυριαρχεῖ καὶ ἐπὶ τῆς λησμοσύνης καὶ τῆς ἀγνοίας; Ἡ τεθεῖσα ἐρώτησις εἶναι γελοία.
6 Διότι ὁ λογισμὸς δὲν εἶναι κύριος τῶν ἰδικῶν του παθῶν, ἀλλὰ τῶν ἀντιθέτων πρὸς τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν ἀνδρείαν, πρὸς τὴν σωφροσύνην καὶ τὴν φρόνησιν. Καὶ μάλιστα ὄχι εἰς βαθμὸν νὰ τὰ καταλύῃ, ἀλλὰ εἰς σημεῖον νὰ μὴ ὑποχωρῇ εἰς αὐτά.
7 Καὶ ἀπὸ ἄλλα πολλὰ σημεῖα θὰ ἠμποροῦσα νὰ σᾶς δείξω, ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι κυρίαρχος καὶ ἐξουσιαστὴς ἐπὶ τῶν παθῶν.
8 Ἀλλὰ πολὺ περισσότερον θὰ δείξω τοῦτο φέρων ὡς παράδειγμα τὴν ἀνδραγαθίαν ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἀπέθαναν ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς, τοῦ Ἐλεαζάρου δηλαδή, τῶν ἑπτὰ ἀδελφῶν καὶ τῆς μητρός των.
9 Διότι αὐτοὶ περιφρονήσαντες τοὺς μέχρι θανάτου πόνους ἔδειξαν ὅτι ὑπερισχύει ἐπὶ τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός.
10 Διὰ τὰς ἀρετάς των, λοιπόν, μοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία νὰ ἐπαινέσω τοὺς εἰς τοὺς καιρούς μας ἀποθανόντας ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς ἄνδρας μαζί μὲ τὴν μητέρα των καὶ νὰ τοὺς καλοτυχίσω διὰ τὴν τιμὴν αὐτήν.
11 Διότι ἐκεῖνοι ἐθαυμάσθησαν διὰ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν ὑπαμονήν των ὄχι μόνον ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς δημίους των. Καὶ ἔγιναν αἴτιοι νὰ καταλυθῇ ἡ ἐπάνω εἰς τὸ ἔθνος μας τυραννικὴ κυριαρχία, ἀφοῦ ἐνίκησαν τὸν τύραννον μὲ τὴν ὑπομονήν, ὥστε δι' αὐτῶν τῶν μαρτύρων νὰ καθαρθῇ ἡ πατρὶς ἀπὸ τὸ μόλυσμα.
12 Ἀλλὰ καὶ περὶ τούτου τώρα ἀμέσως θὰ λάβω τὴν εὐκαιρίαν νὰ ὁμιλήσω, ἀφοῦ ἀρχίσω τὸν λόγον μου, ὅπως συνηθίζω νὰ κάνω, καὶ ἔτσι θὰ κάμω λόγον περὶ αὐτῶν ἀποδίδων δόξαν εἰς τὸν πάνσοφον Θεόν.
13 Ἐξετάζομεν, λοιπόν, ἂν εἶναι κυρίαρχος ἐπὶ τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός.
14 Διακρίνομεν συγχρόνως, τί περίπου εἶναι αὐτὸς ὁ λογισμὸς καὶ τί εἶναι τὸ πάθος, καὶ πόσα εἶναι τὰ εἴδη τῶν παθῶν καὶ ἐὰν κυριαρχῇ ὁ λογισμὸς ἐπὶ ὅλων αὐτῶν.
15 Λογισμός, λοιπόν, εἶναι ἡ νόησις μετὰ ὀρθοφροσύνης, ἡ ὁποία προτιμᾷ τὸν βίον τῆς σοφίας.
16 Σοφία δὲ εἶναι ἡ γνῶσις τῶν θείων καὶ τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τῶν αἰτίων των.
17 Αὐτή, μάλιστα, εἶναι ἡ παιδεία, ἡ μόρφωσις, τὴν ὁποίαν περιέχει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τῆς ὁποίας μανθάνομεν εὐλαβῶς τὰ θεῖα καὶ τὰ ἀνθρώπινα πράγματα πρὸς τὸ συμφέρον μας.
18 Τῆς σοφίας δὲ τὰ εἴδη εἶναι τέσσαρα· φρόνησις, δικαιοσύνη, ἀνδρεία καὶ σωφροσύνη.
19 Σημαντικωτάτη ἀπὸ ὅλας εἶναι ἡ φρόνησις, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἀφορμᾶται ὁ λογισμὸς καὶ ἐπικρατεῖ ἐπὶ τῶν παθῶν.
20 Τῶν δὲ παθῶν δύο εἶναι τὰ κυρίως περιεκτικὰ καὶ τῶν ἄλλων· ἡ ἡδονὴ καὶ ὁ πόνος. Καθένα δὲ ἀπὸ αὐτὰ συνδέεται ἐκ φύσεως πρὸς τὸ σῶμα καὶ πρὸς τὴν ψυχήν.
21 Γύρω ἀπὸ τὴν ἡδονὴν καὶ τὸν πόνον περιστρέφονται πολυάριθμα πάθη.
22 Προπορεύεται μέν, λοιπόν, τῆς ἡδονῆς ἡ ἐπιθυμία, ἀκολουθεῖ δὲ ἡ χαρά.
23 Πρὸ τοῦ πόνου βαδίζει ὁ φόβος, ἀκολουθεῖ δὲ ἡ λύπη.
24 Ὁ θυμὸς εἶναι ἕνα μικτὸν πάθος ἡδονῆς καὶ πόνου. Τὸ ἀντιλαμβάνεται κανεὶς αὐτό, ἐὰν προσέξῃ καὶ κατανοήση, ὅτι περιέπεσεν εἰς αὐτόν.
25 Μέσα εἰς τὴν ἡδονὴν ὑπάρχει ἡ κακοήθης διάθεσις, ἡ ὁποία εἶναι ἡ περισσότερον πολύπλοκος ἀπὸ ὅλα τὰ πάθη.
26 Ἐν σχέσει μὲν πρὸς τὴν ψυχὴν ἡ ἀλαζονεία, ἡ φιλαργυρία, ἡ φιλοδοξία, ἡ φιλονεικία, ἡ ἀπιστία καὶ ἡ βασκανία·
27 ἐν σχέσει δὲ μὲ τὸ σῶμα ἡ παμφαγία, ἡ λαιμαργία, ἡ μονοφαγία.
28 Ὡς ἐὰν ἡ ἡδονὴ καὶ ὁ πόνος εἶναι δύο φυτὰ τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς ὑπάρχουν πολλαὶ παραφυάδες αὐτῶν τῶν φυτῶν.
29 Κάθε μίαν δὲ ἀπὸ αὐτὰς τὰς παραφυάδας ὁ τὰ πάντα καλλιεργῶν λογισμὸς καθαρίζει ὁλόγυρα, ἀφαιρεῖ τὰς ἀκάνθας, τὴν περιπλέκει καὶ τὴν στερεώνει εἰς στηρὶγματα, μὲ κάθε τρόπον τὴν διευθετεῖ καὶ ἔτσι ἐξημερώνει τὸ περιεχόμενον τῶν ἡθῶν καὶ τῶν παθῶν.
30 Διότι ὁ λογισμὸς εἶναι ἡγεμὼν μὲν τῶν ἀρετῶν, κυρίαρχος δὲ τῶν παιθῶν. Παρατηρεῖτε, λοιπόν, πρῶτον διὰ τῶν ἔργων, διὰ τῶν ἐκ δηλώσεων, ποὺ ἐμποδίζουν τὴν σωφροσύνην, διότι ὁ λογισμὸς εἶναι κυρίαρχος ἐπὶ τῶν παθῶν.
31 Σωφροσύνη ἑπομένως εἶναι ἡ κυριαρχία ἐπὶ τῶν ἐπιθυμιῶν.
32 Ἀπὸ τὰς ἐπιθυμίας ἄλλαι μὲν εἶναι ψυχικαί, ἄλλαι δὲ σωματικαί. Ὁ λογισμὸς παρουσιάζεται ὅτι ἐπικρατεῖ καὶ ἐπὶ τῷ δύο τούτων εἰδῶν.
33 Ἀλλὰ πόθεν κινούμενοι ἀποστρεφόμεθα τὰς ἀπηγορευμένας τροφὰς καὶ τὰς ἐξ αὐτῶν ἡδονάς; Τοῦτο συμβαίνει, διότι ὁ λογισμὸς ἔχει τῇ δύναμιν νὰ ἐπικρατῆ ἐπὶ τῶν ὀρέξεων. Αὐτὴ εἶναι ἡ γνώμη μου.
34 Μολονότι, λοιπόν, ἐπιθυμοῦμεν ἰχθύας καὶ πτηνὰ καὶ τετράποδα καὶ διαφόρους ἄλλας τροφὰς ποὺ σύμφωνα μὲ τὸν Νόμον εἶναι ἀπηγορευμέναι εἰς ἡμᾶς, ἀπέχαμεν ὅμως ἀπὸ αὐτὰς λόγῳ τῆς κυριαρχίας τοῦ εὐσεβοῦς λογισμοῦ.
35 Διότι ὁ ὀρθοφρονῶν νοῦς διώχνει τὰ πάθη τῶν ὀρέξεων τὰ ἀναχαιτίζει, ὅπως ἐπίσης φιμώνει καὶ ὅλας τὰς σωματικὰς ὁρμάς.
1 Ἐπειδὴ πρόκειται νὰ παρουσιάσω ἕνα πάρα πολὺ φιλοσοφικὸν θέμα, δηλαδὴ τὸ θέμα ἐὰν ὁ εὐσεβὴς λογισμός, ἡ σύμφωνος πρὸς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ σύνεσις, εὐθυκρισία καὶ ὀρθοφροσύνη, εἶναι ἀπόλυτος κυρίαρχος ἐπάνω εἰς τὰ πάθη, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς δώσω μίαν ὀρθὴν συμβουλήν· νὰ προσέχετε πρόθυμα, σοβαρὰ καὶ εἰλικρινὰ εἰς τὴν φιλοσοφίαν.
2 Διότι ἡ λογικὴ εἶναι ἀναγκαία καὶ ἀπαραίτητη διὰ κάθε ἕνα ὁ ὁποῖος ἀναζητεῖ τὴν γνῶσιν· καὶ ἐπὶ πλέον περιέχει τὸν ἔπαινον τῆς ὑψίστης ἀρετῆς, ἐννοῶ βεβαίως τῆς συνέσεως, τῆς εὐθυκρισίας καὶ ὀρθοφροσύνης.
3 Ἐὰν λοιπὸν εἶναι φανερὸν ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς κυριαρχεῖ καὶ ἐξουσιάζει ἐπάνω εἰς τὰ πάθη ἐκεῖνα ποὺ ἐμποδίζουν τὴν σωφροσύνην (σεμνότητα, ἐγκράτειαν, χρηστοήθειαν), δηλαδὴ ἐπάνω εἰς τὴν λαιμαργίαν (κοιλιοδουλείαν) καὶ τὴν ἀσέλγειαν,
4 εἶναι ἐπίσης φανερὸν ὅτι ἐξουσιάζει καὶ ἐπάνω εἰς τὰ πάθη ἐκεῖνα ποὺ ἐμποδίζουν κάποιον γενικά, ἀπὸ τὴν ἐνάρετον ζωήν· δηλαδὴ κυριαρχεῖ ἐπάνω εἰς τὴν πονηρίαν καὶ ἀχρειότητα καὶ ἐπάνω εἰς τὰ πάθη ποὺ ἐμποδίζουν τὴν ἀνδρείαν, τὸ γενναῖον φρόνημα, δηλαδὴ ἐπάνω εἰς τὸν θυμόν, τὸν πόνον καὶ τὸν φόβον.
5 «Πῶς λοιπόν», ἴσως ἐρωτήσουν μερικοί, «ἐὰν Ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς κυριαρχῇ ἐπάνω εἰς τὰ πάθη, δὲν κυριαρχεῖ καὶ ἐπάνω εἰς τὴν λησμοσύνην καὶ εἰς τὴν ἄγνοιαν;» Ἀλλ' ἡ ἐρώτησις ποὺ θέτουν εἶναι γελοία! (Ἤ, κατ' ἄλλην ἑρμηνείαν: Ἀλλὰ προσπαθοῦν νὰ καταστήσουν τὸ ἐπιχείρημά μου γελοῖον).
6 Διότι ὁ λογισμὸς δὲν ἐξουσιάζει τὰ ἰδικά του πάθη, ἀλλ' ἐκεῖνα ποὺ ἐναντιώνονται καὶ ἀντιτάσσονται πρὸς τὴν δικαιοσύνην (ἐνάρετον ζωήν) καὶ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν σωφροσύνην καὶ τὴν φρόνησιν (σύνεσιν, εὐθυκρισίαν). Ἐξουσιάζει δὲ ὅλων αὐτῶν τῶν παθῶν ὄχι διὰ νὰ τὰ καταστρέψῃ καὶ ἀφανίσῃ, ἀλλ’ ἔτσι ὥστε κάποιος νὰ μὴ ὑποχωρῇ καὶ ὑποτάσεται εἰς αὐτὰ ἢ κυριεύεται ἀπὸ αὐτά.
7 Ἀπὸ πολλὰ καὶ ἀπὸ διάφορα παραδείγματα θὰ ἠμποροῦσα νὰ σᾶς ἀποδείξω ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι ἀπόλυτος ἡγεμὼν καὶ ἐξουσιαστὴς ἐπάνω εἰς τὰ πάθη.
8 Εἶναι δυνατὸν ὅμως νὰ ἀποδείξω τοῦτο περισσότερον καὶ πολὺ καλύτερα ἀπὸ τὴν ἀνδραγαθίαν ἐκείνων οἰ ὁποῖοι ἀπέθαναν ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς· δηλαδὴ τοῦ Ἐλεαζάρου καὶ τῶν ἑπτὰ ἀδελφῶν (Μακκαβαίων) καὶ τῆς μητέρας των.
9 Διότι ὅλοι αὐτοί, ἀφοῦ περιεφρόνησαν τὰ μέχρι θανάτου βασανιστήρια, ἔδειξαν δημοσίως ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς ἐπικρατεῖ καὶ ὑπερισχύει τῶν παθῶν.
10 Κατὰ τὸν καιρὸν λοιπὸν αὐτόν (κατ' ἄλλους: Κατὰ τὴν ἐπέτειον λοιπὸν αὐτήν) μου δίδεται ἡ κατάλληλος εὐκαιρία νὰ ἐπαινέσω διὰ τὶς ἀρετές των τοὺς ἄνδρες ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι μαζὶ μὲ τὴν μητέρα των ἀπέθαναν ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἀνδρείας, καὶ νὰ τοὺς ὀνομάσω ἐπίσης εὐλογημένους, μακαρίους, καλότυχους διὰ τὴν τιμὴν αὐτὴν ποὺ τοὺς ἔγινε.
11 Διότι ἐκεῖνοι, ἀφοῦ ἐθαυμάσθησαν διὰ τὴν ἀνδρείαν καὶ ὑπομονήν των ὄχι μόνον ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοὺς βασανιστάς των, ἔγιναν ἡ αἰτία νὰ καταλυθῇ ἡ τυραννικὴ κυριαρχία (τοῦ Ἀντιόχου Δ' τοῦ Ἐπιφανοῦς) ἐπανῶ εἰς τό (Ἰουδαϊκόν) ἔθνος. Διὰ τῆς ὑπομονῆς ποὺ ἔδειξαν εἰς τὰ μαρτύρια ἐνίκησαν τὸν τύραννον, καὶ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπον ἡ πατρίδα τῶν ἐκαθαρίσθη διὰ τοῦ μαρτυρικοῦ αἵματός των.
12 Ἀλλὰ καὶ περὶ αὐτοῦ τώρα, ἐντὸς ὀλίγου, θὰ ἔχω τὴν εὐκαιρίαν νὰ ὁμιλήσω· ὅπως ὅμως συνηθίζω νὰ κάνω, θὰ ἀρχίσω ἐκθέτων τὸ κύριον θέμα μου καὶ κατόπιν θὰ στρέψω τὸν λόγον εἰς τὴν ὑπόθεσιν (ἱστορίαν) των, ἀποδίδων δόξαν εἰς τὸν πάνσοφον Θεόν.
13 Ἐξετάζομεν συνεπῶς ἐὰν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι κυρίαρχος ἐπάνω εἰς τὰ πάθη.
14 Συγχρόνως δὲ διακρίνομεν καὶ ἀποφασίζομεν τί περίπου εἶναι αὐτὸς ὁ λογισμὸς καὶ τί εἶναι τὸ πάθος καὶ πόσα εἴδη παθῶν ὑπάρχουν καὶ ἐὰν ὁ λογισμὸς κυριαρχῇ ἐπάνω εἰς ὅλα αὐτά.
15 Λοιπόν, λογισμὸς μὲν εἶναι βεβαίως ἡ νόησις μὲ τὴν ἰσχυρὰν λογικήν, ἡ ὁποία προτιμᾷ τὸν βίον τῆς σοφίας.
16 Κατόπιν δέ, σοφία εἶναι ἡ γνῶσις θείων καὶ ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τῶν αἰτίων των.
17 Αὐτή, λοιπόν, εἶναι κυρίως ἡ παιδεία, ἡ παιδαγωγία, καλλιέργεια καὶ μόρφωσις ποὺ περιέχει ὁ νόμος τὸν Θεοῦ, διὰ τῆς ὁποίας διδασκόμεθα καὶ μανθάνομεν εὐλαβῶς καὶ σωφρόνως τὰ θεῖα καὶ τὰ ἀνθρώπινα πράγματα πρὸς τὸ συμφέρον καὶ τὴν ὠφέλειάν μας.
18 Τῆς δὲ σοφίας τὰ εἴδη εἶναι τέσσερα: Φρόνησις (σύνεσις), δικαιοσύνη, ἀνδρεία (ἀπτόητος γενναιότης) καὶ σωφροσύνη (ἐγκράτεία).
19 Σημαντικωτάτη δὲ ἀπὸ ὅλες εἶναι ἡ φρόνησις (σύνεσις), δεδομένου ὅτι δι’ αὐτῆς ὁ λογισμὸς ἐπικρατεῖ ἐπάνω εἰς τὰ πάθη.
20 Τῶν δὲ παθῶν τὰ πλέον περιεκτικὰ καὶ τῶν ἄλλων εἶναι δύο: Ἡ ἡδονή (ἡδονικὸν αἴσθημα, εὐχαρίστησις) καὶ ὁ πόνος (ὀδύνη, θλῖψις). Καὶ τὸ κάθε ἕνα πάθος ἀπὸ αὐτὰ συνδέεται ἐκ φύσεως καὶ πρὸς τὸ σῶμα καὶ πρὸς τὴν ψυχήν.
21 Τὰ δὲ πάθη τόσον τῆς ἡδονῆς, ὅσον καὶ τοῦ πόνου, ἔχουν πολλὲς συνέπειες καὶ ἀποτελέσματα.
22 Τοιουτοτρόπως, πρὶν ἀπὸ τὴν ἡδονὴν προηγεῖται ἡ ἐπιθυμία, ἔπειτα δὲ ἀπὸ αὐτὴν ἀκολουθεῖ ἡ εὐχαρίστησις, ἡ τέρψις.
23 Πρὶν ἀπὸ τὸν πόνον προηγεῖται ὁ φόβος, ἀκολουθεῖ δὲ μετὰ τὸν πόνον ἡ λύπη.
24 Ὁ θυμὸς δὲ εἶναι, ὅπως θὰ διαπιστώσῃ κανεὶς ἐὰν ἀναλογισθῇ καὶ μελετήσῃ τὴν πεῖραν του, πάθος, τὸ ὁποῖον περιέχει καὶ ἡδονὴν καὶ πόνον.
25 Μέσα δὲ εἰς τὴν ἡδονὴν ὑπάρχει ἀκόμη καὶ ἡ πονηρή, δολία, κακότροπη διάθεσις, ἡ ὁποία εἶναι ἡ πλέον πολυποικίλη καὶ πολυσύνθετη ἀπὸ ὅλα τὰ πάθη.
26 Σχετικῶς μὲν μὲ τὴν ψυχὴν (ὑπάρχει) ἀλαζονεία (φαντασία, ψευδοϋπερηφάνεια), φιλαργυρία, φιλοδοξία, φιλονικία (ἀνταγωνισμός, ἀντιζηλία), ἀπιστία καὶ βασκανία (φθόνος, συκοφαντία, κακοβουλία).
27 Σχετικῶς δὲ μὲ τὸ σῶμα (ὑπάρχει) παντοφαγία (τὸ νὰ τρώγῃ κανεὶς τὰ πάντα ἀδιακρίτως) καὶ λαιμαργία καὶ μονοφαγία (ἐγωιστικὴ ἀπόλαυσις τῆς τροφῆς ἀπὸ ἕνα μόνον, χωρὶς νὰ προσφέρῃ καὶ εἰς ἄλλον).
28 Ὅπως ἀκριβῶς ἡ ἡδονὴ καὶ ὁ πόνος εἶναι δύο φυτά, τὰ ὁποῖα φύονται, καὶ ἀναπτύσσονται ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ ἀπὸ τὴν ψυχήν, ἔτσι ὑπάρχουν καὶ πολλὲς παραφυάδες (παραβλάσταρα) τῶν φυτῶν αὐτῶν (ἤ, κατ' ἄλλους: Τῶν παθῶν αὐτῶν),
29 κάθε μίαν ἀπὸ τίς ὁποῖες ὁ γενικὸς γεωργός, ὁ λογισμός, τὴν καθαρίζει ὁλοτρόγυρα ἀπὸ τὰ ζιζάνια καὶ τὴν ἀποξέει, ἀφαιρῶντας τὰ ἀγκάθια καὶ τὴν περιτυλίσσει στερεώνοντάς την καὶ τὴν ποτίζει μὲ ἀκρίβειαν, καὶ μὲ κάθε τρόπον τὴν τακτοποιεῖ, ἔτσι δὲ ἡμερώνει τελείως τὴν ζούγκλαν (τὸ πολὺ πλῆθος) τῶν ἠθῶν (συνηθειῶν) καὶ τῶν παθῶν.
30 Διότι ὁ λογισμὸς εἶναι ἀφ’ ἑνὸς μὲν ὁδηγὸς τῶν ἀρετῶν, ἀφ' ἑτέρου δὲ κυρίαρχος καὶ ἐξουσιαστὴς τῶν παθῶν. Παρατηρεῖτε λοιπὸν πρῶτον ὅτι διὰ τῶν ἔργων (ἐκδηλώσεων) τὰ ὁποῖα ἐμποδίζουν τὴν σωφροσύνην (ἐγκράτειαν) ὁ λογισμὸς εἶναι ἀπόλυτος κύριος καὶ δεσπότης ἐπάνω εἰς τὰ πάθη.
31 Κατὰ συνέπειαν ἡ σωφροσύνη εἶναι δύναμις ἐξουσιαστικὴ ἐπάνω εἰς τὶς ἐπιθυμίες.
32 Καὶ ἀπὸ τὶς ἐπιθυμίες ἄλλες μὲν εἶναι ψυχικές, ἄλλες δὲ σωματικές, ὁ δὲ λογισμὸς προφανῶς ὑπερισχύει καὶ ἐξουσιάζει καὶ ἐπὶ τῶν δύο τούτων εἰδῶν τῶν ἐπιθυμιῶν.
33 Διαφορετικά, πῶς συμβαίνει ὥστε, ὅταν ἐλκυώμεθα ἀπὸ τὶς ἀπαγορευμένες τροφές, νὰ ἀποστρεφώμεθα τὶς ἠδονές (εὐχαριστήσεις) ποὺ προέρχονται ἀπὸ αὐτές; Τοῦτο δὲν συμβαίνει μήπως, ἐπειδὴ ὁ λογισμὸς ἔχει τὴν δύναμιν νὰ ὑπερισχύῃ καὶ ἐξουσιάζῃ ἐπάνω στὶς ὀρέξεις καὶ ἐπιθυμίες; Ἐγὼ τουλάχιστον αὐτὸ πιστεύω.
34 Ἐπομένως, ὅταν ἐπιθυμοῦμε ἐπιμόνως ψάρια (γενικῶς θαλασσινὲς τροφές) καὶ πτηνὰ καὶ τετράποδα (ζῶα) καὶ διάφορες ἄλλες τροφὲς οἱ ἱποῖες μᾶς ἀπαγορεύονται σύμφωνα μὲ τὶς διατάξεις τοῦ Μωσαϊκοῦ νόμου, ἀπέχομεν ἀπὸ αὐτές λόγῳ τῆς κυριαρχίας καὶ ὑπερισχύσεως τοῦ εὐσεβοῦς λογισμοῦ.
35 Διότι ὁ ἐγκρατὴς καὶ ὀρθοφρόνων νοῦς ἀναχαιτίζει, σταματᾷ καὶ ἐμποδίζει τὰ πάθη τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ τῶν ὀρέξεων ἐπίσης δὲ χαλιναγωγεῖ καὶ φιμώνει ὅλες τὶς σωματικὲς ἐπαναστάσεις καὶ ὁρμές.
Πρωτότυπο
Κολιτσάρας
1 Φιλοσοφώτατον λόγον ἐπιδείκνυσθαι μέλλων, εἰ αὐτοδέσποτός ἐστι τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς, συμβουλεύσαιμ' ἂν ὑμῖν ὀρθῶς, ὅπως προθύμως προσέχητε τῇ φιλοσοφίᾳ.
1 Ἐπειδὴ ἔχω σκοπὸν νὰ παρουσιάσω ἕνα πάρα πολὺ σοφὸν λόγον, ἐπὶ τοῦ ζητήματος ἂν ὁ εὐσεβὴς λογισμός, ἡ κατὰ Θεὸν ὀρθοφροσύνη, κυριαρχῇ ἐπὶ τῶν παθῶν, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς δώσω μίαν ὀρθὴν συμβουλήν· νὰ προσέχετε, δηλαδή, προθύμως εἰς τὴν φιλοσοφίαν.
2 Καὶ γὰρ ἀναγκαῖος εἰς ἐπιστήμην παντὶ ὁ λόγος καὶ ἄλλως τῆς μεγίστης ἀρετῆς, λέγω δὴ φρονήσεως, περιέχει ἔπαινον.
2 Διότι, βεβαίως, ἡ λογικὴ εἶναι ἀπαραίτητος διὰ κάθε πρᾶγμα πρὸς πλήρη γνῶσιν. Ἀπὸ δὲ ἄλλης ἐπόψεως περιέχει ἔπαινον τῆς μεγίστης ἀρετῆς, ἐννοῶ τῆς φρονήσεως, τῆς ὀρθοφροσύνης.
3 Εἰ ἄρα τῶν σωφροσύνης κωλυτικῶν παθῶν ὁ λογισμὸς φαίνεται ἐπικρατεῖν, γαστριμαργίας τε καὶ ἐπιθυμίας,
3 Ἂν λοιπὸν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς φαίνεται ὅτι ἐπικρατεῖ ἐπὶ τῶν παθῶν, ποὺ παρακωλύουν τὴν σωφροσύνην, δηλαδὴ ἐπὶ τῆς λαιμαργίας καὶ τῆς ἐπιθυμίας,
4 ἀλλὰ καὶ τῶν τῆς δικαιοσύνης ἐμποδιστικῶν παθῶν κυριεύειν ἀναφαίνεται, οἷον κακοηθείας, καὶ τῶν τῆς ἀνδρείας ἐμποδιστικῶν παθῶν, θυμοῦ τε καὶ πόνου καὶ φόβου.
4 ἀποδεικνύεται ὅτι κυριαρχεῖ καὶ ἐπὶ τῆς κακοηθείας καὶ ἐπὶ τῶν παθῶν, ποὺ ἐμποδίζουν τὴν ἀνδρείαν, δηλαδὴ κυριαρχεῖ ἐπὶ τοῦ θυμοῦ, τοῦ πόνου καὶ τοῦ φόβου.
5 Πῶς οὖν, ἴσως εἴποιεν ἄν τίνες, εἰ τῶν παθῶν ὁ λογισμὸς κρατεῖ, λήθης καὶ ἀγνοίας οὐ δεσπόζει; Γελοῖον ἐπιχειροῦντες λέγειν·
5 Πῶς, λοιπόν - ἠμπορεῖ νὰ ἐρωτήσουν μερικοί - ἐὰν ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς κυριαρχῇ ἐπὶ τῶν παθῶν, δὲν κυριαρχεῖ καὶ ἐπὶ τῆς λησμοσύνης καὶ τῆς ἀγνοίας; Ἡ τεθεῖσα ἐρώτησις εἶναι γελοία.
6 οὐ γὰρ τῶν ἑαυτοῦ παθῶν ὁ λογισμὸς κρατεῖ, ἀλλὰ τῶν τῆς δικαιοσύνης καὶ ἀνδρείας καὶ σωφροσύνης καὶ φρονήσεως ἐναντίων, καὶ τούτων οὐχ ὥστε αὐτὰ καταλῦσαι, ἀλλ' ὥστε αὐτοῖς μὴ εἶξαι.
6 Διότι ὁ λογισμὸς δὲν εἶναι κύριος τῶν ἰδικῶν του παθῶν, ἀλλὰ τῶν ἀντιθέτων πρὸς τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν ἀνδρείαν, πρὸς τὴν σωφροσύνην καὶ τὴν φρόνησιν. Καὶ μάλιστα ὄχι εἰς βαθμὸν νὰ τὰ καταλύῃ, ἀλλὰ εἰς σημεῖον νὰ μὴ ὑποχωρῇ εἰς αὐτά.
7 Πολλαχόθεν μὲν οὖν καὶ ἀλλαχόθεν ἐχοιμ' ἂν ὑμῖν ἐπιδεῖξαι ὅτι αὐτοκράτωρ ἐστὶ τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός.
7 Καὶ ἀπὸ ἄλλα πολλὰ σημεῖα θὰ ἠμποροῦσα νὰ σᾶς δείξω, ὅτι ὁ εὐσεβὴς λογισμὸς εἶναι κυρίαρχος καὶ ἐξουσιαστὴς ἐπὶ τῶν παθῶν.
8 Πολὺ δὲ πλέον τοῦτο ἀποδείξαιμι ἀπὸ τῆς ἀνδραγαθίας τῶν ὑπὲρ ἀρετῆς ἀποθανόντων. Ἐλεαζάρου τε καὶ τῶν ἑπτὰ ἀδελφῶν καὶ τῆς τούτων μητρός.
8 Ἀλλὰ πολὺ περισσότερον θὰ δείξω τοῦτο φέρων ὡς παράδειγμα τὴν ἀνδραγαθίαν ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι ἀπέθαναν ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς, τοῦ Ἐλεαζάρου δηλαδή, τῶν ἑπτὰ ἀδελφῶν καὶ τῆς μητρός των.
9 Ἅπαντες γὰρ οὗτοι τοὺς ἕως θανάτου πόνους ὑπεριδόντες, ἐπεδείξαντο ὅτι περικρατεῖ τῶν παθῶν ὁ λογισμός.
9 Διότι αὐτοὶ περιφρονήσαντες τοὺς μέχρι θανάτου πόνους ἔδειξαν ὅτι ὑπερισχύει ἐπὶ τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός.
10 Τῶν μὲν οὖν ἀρετῶν ἔπεστί μοι ἐπαινεῖν τοὺς κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν ὑπὲρ τῆς καλοκἀγαθίας ἀποθανόντας μετὰ τῆς μητρὸς ἄνδρας, τῶν δὲ τιμῶν μακαρίσαιμ' ἄν.
10 Διὰ τὰς ἀρετάς των, λοιπόν, μοῦ δίδεται ἡ εὐκαιρία νὰ ἐπαινέσω τοὺς εἰς τοὺς καιρούς μας ἀποθανόντας ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς ἄνδρας μαζί μὲ τὴν μητέρα των καὶ νὰ τοὺς καλοτυχίσω διὰ τὴν τιμὴν αὐτήν.
11 Θαυμασθέντες γὰρ ἐκεῖνοι οὐ μόνον ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων ἐπὶ τῇ ἀνδρείᾳ καὶ τῇ ὑπομονῇ, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τῶν αἰκισαμένων, αἴτιοι κατέστησαν τοῦ καταλυθῆναι τὴν κατὰ τοῦ ἔθνους τυραννίδα, νικήσαντες τὸν τύραννον τῇ ὑπομονῇ, ὥστε δι' αὐτῶν καθαρισθῆναι τὴν πατρίδα.
11 Διότι ἐκεῖνοι ἐθαυμάσθησαν διὰ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν ὑπαμονήν των ὄχι μόνον ἀπὸ ὅλους τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς δημίους των. Καὶ ἔγιναν αἴτιοι νὰ καταλυθῇ ἡ ἐπάνω εἰς τὸ ἔθνος μας τυραννικὴ κυριαρχία, ἀφοῦ ἐνίκησαν τὸν τύραννον μὲ τὴν ὑπομονήν, ὥστε δι' αὐτῶν τῶν μαρτύρων νὰ καθαρθῇ ἡ πατρὶς ἀπὸ τὸ μόλυσμα.
12 Ἀλλὰ καὶ περὶ τούτου νῦν αὐτίκα δὴ λέγειν ἐξέσται ἀρξαμένῳ τῆς ὑποθέσεως, ὥσπερ εἴωθα ποιεῖν, καὶ οὕτως εἰς τὸν περὶ αὐτῶν τρέψομαι λόγον δόξαν διδοὺς τῷ πανσόφῳ Θεῷ.
12 Ἀλλὰ καὶ περὶ τούτου τώρα ἀμέσως θὰ λάβω τὴν εὐκαιρίαν νὰ ὁμιλήσω, ἀφοῦ ἀρχίσω τὸν λόγον μου, ὅπως συνηθίζω νὰ κάνω, καὶ ἔτσι θὰ κάμω λόγον περὶ αὐτῶν ἀποδίδων δόξαν εἰς τὸν πάνσοφον Θεόν.
13 Ζητοῦμεν δὴ τοίνυν, εἰ αὐτοκράτωρ ἐστὶ τῶν παθῶν ὁ λογισμός.
13 Ἐξετάζομεν, λοιπόν, ἂν εἶναι κυρίαρχος ἐπὶ τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός.
14 Διακρίνομεν δὲ τί ποτέ ἐστι λογισμὸς καὶ τί πάθος, καὶ πόσαι παθῶν ἰδέαι, καὶ εἰ πάντων ἐπικρατεῖ τούτων ὁ λογισμός.
14 Διακρίνομεν συγχρόνως, τί περίπου εἶναι αὐτὸς ὁ λογισμὸς καὶ τί εἶναι τὸ πάθος, καὶ πόσα εἶναι τὰ εἴδη τῶν παθῶν καὶ ἐὰν κυριαρχῇ ὁ λογισμὸς ἐπὶ ὅλων αὐτῶν.
15 Λογισμὸς μὲν δὴ τοίνυν ἐστὶ νοῦς μετὰ ὄρθου λόγου προτιμῶν τὸν σοφίας βίον.
15 Λογισμός, λοιπόν, εἶναι ἡ νόησις μετὰ ὀρθοφροσύνης, ἡ ὁποία προτιμᾷ τὸν βίον τῆς σοφίας.
16 Σοφία δὴ τοίνυν ἐστὶ γνῶσις θείων καὶ ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τῶν τούτων αἰτίων.
16 Σοφία δὲ εἶναι ἡ γνῶσις τῶν θείων καὶ τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τῶν αἰτίων των.
17 Αὕτη δὴ τοίνυν ἐστὶν ἡ τοῦ νόμου παιδεία, δι' ἧς τὰ θεῖα σεμνῶς καὶ τὰ ἀνθρώπινα συμφερόντως μανθάνομεν.
17 Αὐτή, μάλιστα, εἶναι ἡ παιδεία, ἡ μόρφωσις, τὴν ὁποίαν περιέχει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τῆς ὁποίας μανθάνομεν εὐλαβῶς τὰ θεῖα καὶ τὰ ἀνθρώπινα πράγματα πρὸς τὸ συμφέρον μας.
18 Τῆς δὲ σοφίας ἰδέαι καθεστήκασι τέσσαρες, φρόνησις καὶ δικαιοσύνη καὶ ἀνδρεία καὶ σωφροσύνη·
18 Τῆς σοφίας δὲ τὰ εἴδη εἶναι τέσσαρα· φρόνησις, δικαιοσύνη, ἀνδρεία καὶ σωφροσύνη.
19 κυριωτάτη δὲ πασῶν ἡ φρόνησις, ἐξ ἧς δὴ τῶν παθῶν ὁ λογισμὸς ἐπικρατεῖ
19 Σημαντικωτάτη ἀπὸ ὅλας εἶναι ἡ φρόνησις, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἀφορμᾶται ὁ λογισμὸς καὶ ἐπικρατεῖ ἐπὶ τῶν παθῶν.
20 παθῶν δὲ φύσεις εἰσὶν αἱ περιεκτικώταται δύο, ἡδονή τε καὶ πόνος· τούτων δὲ ἑκάτερον καὶ περὶ τὸ σῶμα καὶ περὶ τὴν ψυχὴν πέφυκεν.
20 Τῶν δὲ παθῶν δύο εἶναι τὰ κυρίως περιεκτικὰ καὶ τῶν ἄλλων· ἡ ἡδονὴ καὶ ὁ πόνος. Καθένα δὲ ἀπὸ αὐτὰ συνδέεται ἐκ φύσεως πρὸς τὸ σῶμα καὶ πρὸς τὴν ψυχήν.
21 Πολλαὶ δὲ καὶ περὶ τὴν ἡδονὴν καὶ τὸν πόνον παθῶν εἰσιν ἀκολουθίαι.
21 Γύρω ἀπὸ τὴν ἡδονὴν καὶ τὸν πόνον περιστρέφονται πολυάριθμα πάθη.
22 Πρὸ μὲν οὖν τῆς ἡδονῆς ἐστιν ἐπιθυμία· μετὰ δὲ τὴν ἡδονὴν χαρά.
22 Προπορεύεται μέν, λοιπόν, τῆς ἡδονῆς ἡ ἐπιθυμία, ἀκολουθεῖ δὲ ἡ χαρά.
23 Πρὸ δὲ τοῦ πόνου ἐστι φόβος, μετὰ δὲ τὸν πόνον λύπη.
23 Πρὸ τοῦ πόνου βαδίζει ὁ φόβος, ἀκολουθεῖ δὲ ἡ λύπη.
24 Θυμὸς δὲ κοινὸν πάθος ἐστὶν ἡδονῆς καὶ πόνου, ἐὰν ἐννοηθῆ τις ὅτι αὐτῷ περιέπεσεν.
24 Ὁ θυμὸς εἶναι ἕνα μικτὸν πάθος ἡδονῆς καὶ πόνου. Τὸ ἀντιλαμβάνεται κανεὶς αὐτό, ἐὰν προσέξῃ καὶ κατανοήση, ὅτι περιέπεσεν εἰς αὐτόν.
25 Ἐν δὲ τῇ ἡδονῇ ἔνεστι καὶ ἡ κακοήθης διάθεσις, πολυτροπωτάτη πάντων τῶν παθῶν οὖσα.
25 Μέσα εἰς τὴν ἡδονὴν ὑπάρχει ἡ κακοήθης διάθεσις, ἡ ὁποία εἶναι ἡ περισσότερον πολύπλοκος ἀπὸ ὅλα τὰ πάθη.
26 Κατὰ μὲν τὴν ψυχὴν ἀλαζονεία, καὶ φιλαργυρία καὶ φιλοδοξία καὶ φιλονικία, ἀπιστία καὶ βασκανία·
26 Ἐν σχέσει μὲν πρὸς τὴν ψυχὴν ἡ ἀλαζονεία, ἡ φιλαργυρία, ἡ φιλοδοξία, ἡ φιλονεικία, ἡ ἀπιστία καὶ ἡ βασκανία·
27 κατὰ δὲ τὸ σῶμα, παντοφαγία καὶ λαιμαργία καὶ μονοφαγία.
27 ἐν σχέσει δὲ μὲ τὸ σῶμα ἡ παμφαγία, ἡ λαιμαργία, ἡ μονοφαγία.
28 Καθάπερ οὖν δυοῖν τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς φυτῶν ὄντων ἡδονῆς τε καὶ πόνου, πολλαὶ τούτων τῶν φυτῶν εἰσι παραφυάδες,
28 Ὡς ἐὰν ἡ ἡδονὴ καὶ ὁ πόνος εἶναι δύο φυτὰ τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς ὑπάρχουν πολλαὶ παραφυάδες αὐτῶν τῶν φυτῶν.
29 ὧν ἐκάστην ὁ παγγέωργος λογισμὸς περικαθαίρων τε καὶ ἀποκνίζων καὶ περιπλέκων καὶ ἀπάρδων καὶ πάντα τρόπον μεταχέων ἐξημεροῖ τὰς τῶν ἠθῶν καὶ παθῶν ὕλας.
29 Κάθε μίαν δὲ ἀπὸ αὐτὰς τὰς παραφυάδας ὁ τὰ πάντα καλλιεργῶν λογισμὸς καθαρίζει ὁλόγυρα, ἀφαιρεῖ τὰς ἀκάνθας, τὴν περιπλέκει καὶ τὴν στερεώνει εἰς στηρὶγματα, μὲ κάθε τρόπον τὴν διευθετεῖ καὶ ἔτσι ἐξημερώνει τὸ περιεχόμενον τῶν ἡθῶν καὶ τῶν παθῶν.
30 Ὁ γὰρ λογισμὸς τῶν μὲν ἀρετῶν ἐστιν ἡγεμών, τῶν δὲ παθῶν αὐτοκράτωρ. Ἐπιθεωρεῖτε τοίνυν πρῶτον διὰ τῶν κωλυτικῶν τῆς σωφροσύνης ἔργων, ὅτι αὐτοδέσποτός ἐστι τῶν παθῶν ὁ λογισμός.
30 Διότι ὁ λογισμὸς εἶναι ἡγεμὼν μὲν τῶν ἀρετῶν, κυρίαρχος δὲ τῶν παιθῶν. Παρατηρεῖτε, λοιπόν, πρῶτον διὰ τῶν ἔργων, διὰ τῶν ἐκ δηλώσεων, ποὺ ἐμποδίζουν τὴν σωφροσύνην, διότι ὁ λογισμὸς εἶναι κυρίαρχος ἐπὶ τῶν παθῶν.
31 Σωφροσύνη δὴ τοίνυν ἐστὶν ἐπικράτεια τῶν ἐπιθυμιῶν,
31 Σωφροσύνη ἑπομένως εἶναι ἡ κυριαρχία ἐπὶ τῶν ἐπιθυμιῶν.
32 τῶν δὲ ἐπιθυμιῶν αἱ μὲν εἰσι ψυχικαί, αἱ δὲ σωματικοί, καὶ τούτων ἀμφοτέρων ὁ λογισμὸς ἐπικρατεῖν φαίνεται.
32 Ἀπὸ τὰς ἐπιθυμίας ἄλλαι μὲν εἶναι ψυχικαί, ἄλλαι δὲ σωματικαί. Ὁ λογισμὸς παρουσιάζεται ὅτι ἐπικρατεῖ καὶ ἐπὶ τῷ δύο τούτων εἰδῶν.
33 Ἐπεὶ πόθεν κινούμενοι πρὸς τὰς ἀπειρημένας τροφὰς ἀποστρεφόμεθα τὰς ἐξ αὐτῶν ἡδονάς; Οὐχ ὅτι δύναται τῶν ὀρέξεων ἐπικρατεῖν ὁ λογισμός; Ἐγὼ μὲν οἶμαι.
33 Ἀλλὰ πόθεν κινούμενοι ἀποστρεφόμεθα τὰς ἀπηγορευμένας τροφὰς καὶ τὰς ἐξ αὐτῶν ἡδονάς; Τοῦτο συμβαίνει, διότι ὁ λογισμὸς ἔχει τῇ δύναμιν νὰ ἐπικρατῆ ἐπὶ τῶν ὀρέξεων. Αὐτὴ εἶναι ἡ γνώμη μου.
34 Τοιγαροῦν ἐνύδρων ἐπιθυμοῦντες καὶ ὀρνέων καὶ τετραπόδων καὶ παντοίων βρωμάτων τῶν ἀπηγορευμένων ἡμῖν κατὰ τὸν νόμον ἀπεχόμεθα διὰ τὴν τοῦ λογισμοῦ ἐπικράτειαν.
34 Μολονότι, λοιπόν, ἐπιθυμοῦμεν ἰχθύας καὶ πτηνὰ καὶ τετράποδα καὶ διαφόρους ἄλλας τροφὰς ποὺ σύμφωνα μὲ τὸν Νόμον εἶναι ἀπηγορευμέναι εἰς ἡμᾶς, ἀπέχαμεν ὅμως ἀπὸ αὐτὰς λόγῳ τῆς κυριαρχίας τοῦ εὐσεβοῦς λογισμοῦ.
35 Ἀνέχεται γὰρ τὰ τῶν ὀρέξεων πάθη ὑπὸ τοῦ σώφρονος νοὸς ἀνακαμπτόμενα, καὶ φιμοῦνται πάντα τὰ τοῦ σώματος κινήματα ὑπὸ τοῦ λογισμοῦ.
35 Διότι ὁ ὀρθοφρονῶν νοῦς διώχνει τὰ πάθη τῶν ὀρέξεων τὰ ἀναχαιτίζει, ὅπως ἐπίσης φιμώνει καὶ ὅλας τὰς σωματικὰς ὁρμάς.