ΙΘ’. Διδασκαλία σύν θεολογίᾳ, ἐν ᾗ καί περί ἱερωσύνης ἅμα καί ἀπαθοῦς θεωρίας.

Πῶς σου ἐξείπω, Δέσποτα, τά θαυμαστά καί ξένα,
πῶς λόγῳ διηγήσομαι σῶν κριμάτων τά βάθη,
ἅ καθ᾿ ἑκάστην ἐκτελεῖς ἐν ἡμῖν, τοῖς σοῖς δούλοις;
Πῶς παραβλέπεις ἄπειρα τῶν σφαλμάτων μου πλήθη
καί οὐ λογίζῃ, Δέσποτα, τάς τῶν κακῶν μου πράξεις,
ἀλλ᾿ ἐλεεῖς καί σκέπεις με καί φωτίζεις καί τρέφεις
ὡς ἐκπληροῦντα πάσας σου τάς ἐντολάς, Σωτήρ μου;
Οὐ μόνον δέ με ἐλεεῖς, ἀλλά καί πλέον τούτου
καταξιοῖς ἐνώπιον τῆς σῆς παράστασθαί με
δόξης τε καί δυνάμεως καί τῆς μεγαλωσύνης˙
προσομιλεῖς μοι καί λαλεῖς λόγους ἀθανασίας
τῷ ἀσθενεῖ καί ταπεινῷ καί τοῦ ζῆν ἀναξίῳ.
Πῶς μου λαμπρύνεις τήν ψυχήν, τήν κατεσπιλωμένην,
καί φῶς αὐτήν ἀποτελεῖς, ἄχραντόν τε καί θεῖον;
Πῶς λαμπροφόρους ἐκτελεῖς τάς ἀθλίας μου χεῖρας,
ἅς ἁμαρτών ἐμόλυνα μολυσμοῖς ἁμαρτίας;
Πῶς ἀλλοιοῖς τά χείλη μου αἴγλῃ θεότητός σου,
ἐξ ἀκαθάρτων ἅγια ταῦτα μετασκευάζων;
Γλῶσσάν μου δέ τήν ῥυπαράν, Χριστέ, πῶς ἐκκαθαίρεις
καί μασησμῷ τῆς σῆς σαρκός σοῦ μέτοχον ἐργάζῃ;
Πῶς καί ὁρᾶν με ἀξιοῖς καί παρ᾿ ἐμοῦ ὁρᾶσθαι
καί ταῖς χερσί μου, ὁ κρατῶν τά σύμπαντα, κρατεῖσθαι,
ὀ πᾶσιν ἀθεώρητος τάξεσιν οὐρανίαις
καί τῷ Μωσῇ ἀπρόσιτος, τῷ ἐν προφήταις πρώτῳ;
Οὐ γάρ ἰδεῖν τό πρόσωπον τό σόν κατηξιώθη,
οὐδ᾿ ἐν ἀνθρώποις ἄλλοις τις, ἵνα μή ἀποθάνῃ.
Σέ οὖν τόν ἀκατανόητον, σέ τόν ἄφραστον μόνον,
σέ τόν ἀχώρητον παντί καί ἀπρόσιτον πᾶσι,
πῶς καί κρατεῖν τε καί φιλεῖν καί ὁρᾶν καί ἐσθίειν
καί ἔχειν ἐν καρδίᾳ μου, Χριστέ, καταξιοῦμαι
καί διαμένω ἄφλεκτος χαίρων ἅμα καί τρέμων
καί ἀνυμνῶν σου τήν πολλήν, Χριστέ, φιλανθρωπίαν;
Οἱ οὖν τυφλοί καί σαρκικοί, οἱ μή γινώσκοντές σε,
ἀναισθητοῦντες, μᾶλλον δέ τήν ἰδίαν δεικνύντες
ἀσθένειαν καί σκότωσιν καί τῶν καλῶν ἁπάντων,
Σῶτήρ μου, ἀποστέρησιν, πῶς τολμῶσι τοῦ λέγειν˙
Τί δέ καί χρῄζει ἄνθρωπος ἱερωσύνην ἔχειν,
ἐάν μή ἕν τῶν τριῶν τύτων κερδάνῃ˙
ἤ τήν τροφήν τοῦ σώματος ἤ πορισμόν χρυσίου
ἤ θρόνον ἐκ τῶν ὑψηλῶν ἐπισκοπῆς πλουσίας;
Ὤ σκότους, ὤ πωρώσεως, ὤ πτωχείας ἐσχάτης,
ὤ ἀθλιότητος πολλῆς, ὤ ἀγνοίας μεγάλης,
ὤ γεηρῶν τε καί κενῶν ματαίων ὀνομάτων,
ὤ τόλμης, ὤ φρονήματος Ἰούδα τοῦ προδότου!
Ὡς γάρ ἐκείνῳ τά φρικτά τοῦ δεσποτικοῦ δείπνου
καί τοῦ ἀχράντου σώματος εἰς οὐδέν ἐλογίσθη,
ἀλλά κρεῖσσον ἡγήσατο ἀργύρια ὀλίγα,
οὕτω καί οὗτοι τά φθαρτά τῶν ἀφθάρτων καί θείων
προτιμῶντες ἐκλέγονται τήν ψυχικήν ἀγχόνην.
Εἴπατέ μοι, ὦ μάταιοι, εἰ ἐπίστασθε τοῦτο!
Τίς τόν Χριστόν κτησάμενος ἑτέρου πλέον χρῄζει
τινός ἆρα τῶν ἀγαθῶν τοῦ παρόντος αἰῶνος;
Τίς τήν χάριν τοῦ Πνεύματος ἔχων ἐν τῇ καρδίᾳ
οὐχί Τριάδα τήν σεπτήν ἐν αὐτῷ κατοικοῦσαν
κέκτηται, τήν φωτίζουσαν καί Θεόν ἐκτελοῦσαν;
Τίς δέ Θεός γενόμενος χάριτι τῆς Τριάδος
καί δόξης καταξιωθείς τῆς ἄνω τε καί πρώτης,
πλέον τι ἐννοήσειεν ἐνδοξότερον ἆρα
τοῦ λειτουργεῖν τε καί ὁρᾶν τήν ἀνωτάτω φύσιν,
τήν παντουργόν, τήν ἄφραστον, τήν ἀπρόσιτον πᾶσιν;
Ἤ τίνος ἐπιθυμήσειε λαμπροτέρου ἐν βίῳ,
τῷ τε τούτῳ, λογίσθητι, τῷ ὀλιγοχρονίῳ,
ἤ τῷ ἄλλῳ, μοί νόησον, τῷ μή ἔχοντι τέλος;
Εἰ ᾔδεις τό κρυπτόμενον βάθος τῶν μυστηρίων,
οὐκ ἄν με κατηνάγκαζες ταῦτα λαλεῖν ἤ γράφειν.
Φρίττω γάρ εὐλαβούμενος ἐγχαράττων τά θεῖα
καί γράμμασι σκιαγραφῶν τά ἀπόρρητα πᾶσιν.
Εἰ ἐθεάσω τόν Χριστόν, εἰ ἔλαβες τό Πνεῦμα
καί προσηνέχθης τῷ Πατρί διά τούτων τῶν δύο,
γινώσκειν εἶχες ἅ λαλῶ καί ἅ σοι ἐξηγοῦμαι,
καί ὅτι μέγα καί φρικτόν καί ἐπέκεινα πάσης
δόξης τε καί λαμπρότητος, ἀρχῆς καί ἐξουσίας,
πλούτου τε καί δυνάμεως καί πάσης βασιλείας
τό λειτουργεῖν ἐν καθαρᾷ καρδίας συνειδήσει
τῇ καθαρᾷ καί Ἁγίᾳ καί ἀχράντῳ Τριάδι.
Μή γάρ μοι εἴπῃς σώματος τήν ἀναμαρτησίαν
καί, ὧν τό βάθος οὐ νοεῖς, παράξῃς μαρτυρίας,
ἀλλ᾿ ἅπερ εἶπεν ὁ Θεός διά τῶν Ἀποστόλων
καί Βασιλείου τοῦ σοφοῦ, τοῦ πυρίνου τήν γλῶτταν,
καί Χρυσοστόμου τε πατρός τάς ἁπλᾶς μαρτυρίας
καί Γρηγορίου τοῦ καλῶς ταῦτα θεολογοῦντος
ἄκουσον καί πιστώθητι, ποταπόν χρή ὑπάρχειν
 τόν λειτουργοῦντα τῷ Θεῷ, τῷ ποιητῇ τῶν πάντων!
Καί ἐκ τῆς καταξιώσεως καί ἐκ τῆς ἀρετῆς σου
ἔχεις τοῦ ἀξιώματος τό μέγεθος θαυμάσαι.
Μή πλανηθῆτε, ἀδελφοί, μή τολμήσητε ὅλως
ἅψασθαι ἤ προσελθεῖν τό ἀπροσίτῳ φύσει.
Ὅς γάρ οὐκ ἀποτάξεται κόσμῳ καί τοῖς ἐν κόσμῳ
καί τήν ψυχήν ἀρνήσεται τήν ἑαυτοῦ καί σῶμα
καί ὅλος γένηται νεκρός ταῖς αἰσθήσεσι πάσαις
μηδέν προσβλέπων ἐμπαθῶς τῶν ἡδέων τοῦ βίου,
μηδενός ὅλως ἐπιθυμῶν τῶν τοῦ κόσμου πραγμάτων
μηδέ ἐνηδυνόμενος λόγοις τισίν ἀνθρώπων,
ὅς οὐ κωφός τε καί τυφλός γένηται τοῖς τοῦ κόσμου
πράγμασί τε καί ἤθεσι, πράξεσί τε καί λόγοις
ὁρῶν μέν ὅσα ὀφθαλμός φύσει ὁρᾶν ἰσχύει,
μηδέν δέ ἔνδοθεν ἐῶν εἰσελθεῖν ἐν καρδίᾳ
καί τύπους τούτων καί μορφάς ἀνιστορεῖσθαι ταύτην
ἀκούων δ᾿ ὅσα ἀκοή δέχεται ἀνθρωπίνη,
καί μένων ὥσπερ ἄψυχος καί ἀναίσθητος λίθος,
μή ἠχήν, μή τήν δύναμιν τῶν φωνῶν μεμνημένος,
οὐ δύναται τήν μυστικήν καί ἀναίμακτον θύειν
Θεῷ θυσίαν καθαρῶς τῷ καθαρῷ τήν φύσιν.
Ὅταν γάρ ταῦτα αἰσθηθῇ ποιεῖν ἐν ἀληθείᾳ,
ἀπεχωρίσθη τοῦ παντός κόσμου καί τῶν τοῦ κόσμου
καί γνώσει καί πιστεύσει μοι, ἅ μέλλω πάλιν γράφειν.
Τόν ἀέρα τόν σκοτεινόν, ὅν Δαυίδ τεῖχος λέγει
καί θάλασσαν ὠνόμασαν τοῦ βίου οἱ Πατέρες,
ὑπερέβη, ἐπέρασεν, εἰσῆλθεν εἰς λιμένα,
ἐν ᾧ πᾶς ὁ γενόμενος πᾶν ἀγαθόν εὑρίσκει.
Ἐκεῖ γάρ ὁ παράδεισος, ἐκεῖ ζωῆς τό ξύλον,
ἐκεῖ ὁ ἄρτος ὁ γλυκύς, ἐκεῖ πόμα τό θεῖον,
ἐκεῖ ὁ ἀνεξάντλητος πλοῦτος τῶν χαρισμάτων.
Ἐκεῖ ἡ βάτος καίεται μή καταφλεγομένη
καί τῶν ποδῶν μου λύονται πέδιλα εὐθέως˙
ἐκεῖ θάλασσα ῥήγνυται καί διέρχομαι μόνος
καί ὁρῶ ἐν τοῖς ὕδασιν ἐχθρούς ποντιζομένους˙
ἐκεῖ τό ξύλον θεωρῶ ἐν τῇ ἐμῇ καρδίᾳ
βαλλόμενον καί τά πικρά πάντα μεταποιοῦνται˙
ἐκεῖ τήν πέτραν βλύζουσν μέλι ἐκαρπωσάμην
καί ἡ ψυχή μου ἔκτοτε θλίψεως οὐ μετέσχεν˙
ἐκεῖ εὕρηκα τόν Χριστόν, τόν παροχέα τούτων,
καί ἠκολούθησα αὐτῷ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς μου˙
ἐκεῖ τό μάννα ἔφαγον καί ἄρτον τῶν Ἀγγέλων
καί οὐδενός ἐπεθύμησα τῶν ἀνθρωπίνων ἔτι˙
ἐκεῖ τήν ῥάβδον Ἀαρών τήν ξηράν ἐξανθοῦσαν
εἶδόν τε καί ἐθαύμασα Θεοῦ τερατουργίας˙
ἐκεῖ τήν στεῖράν μου ψυχήν εἶδον καρποφοροῦσαν
καί πῶς τό ξύλον τό ξηρόν ποιεῖ καρπόν ὡραῖον˙
ἐκεῖ τήν βορβορώδη μου καί ἄσωτον καρδίαν
ἐθεασάμην καθαράν καί ἁγνήν καί παρθένον
καί τό˙ Χαῖρε, ἀκούουσαν, ἡ κεχαριτωμένη,
μετά σοῦ γάρ ὁ Κύριος καί ἐν σοί εἰς αἰῶνας!
Ἐκεῖ τό˙ Νίψαι, ἤκουσα, κολυμβήθρα δακρύων!
καί ποιήσας ἐπίστευσα καί ἀνέβλεψα αἴφνης˙
ἐκεῖ ἐτάφην μνήματι ταπεινώσει τελείᾳ,
καί παρεγένετο Χριστός ἀμετρήτῳ ἐλέει
καί λίθον ἦρε τόν βαρύν ἐκεῖθεν τῶν κακῶν μου
καί εἶπε˙ Δεῦρο, ἔξελθε ὡς ἐκ τάφου τοῦ κόσμου!
Ἐκεῖ, πῶς ἔπαθεν, εἶδον, ἀπαθῶς ὁ Θεός μου
καί πῶς νεκρός ἐγένετο ἀθάνατος ὑπάρχων
καί ἀνέστη τοῦ μνήματος μή λύσας τάς σφραγίδας.
Ἐκεῖ τήν μέλλουσαν εἶδον ζωήν καί ἀφθαρσίαν,
ἥν ὁ Χριστός χαρίζεται τοῖς αὐτόν ἐκζητοῦσι,
καί βασιλείαν οὐρανῶν οὖσαν ἐντός μου εὗρον,
ἥτις ὑπάρχει ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Πνεῦμα,
θεότης ἀδιαίρετος ἐν τρισί τοῖς προσώποις,
ἥν οἱ μή προτιμήσαντες ἀντί παντός τοῦ κόσμου
καί δόξαν ἡγησάμενοι καί τιμήν τε καί πλοῦτον
τό προσκυνεῖν, τό λειτουργεῖν καί παρίστασθαι μόνον
ἀνάξιοι τυγχάνουσι καί τῆς ἀχράντου θέας
καί τῆς τρυφῆς καί τῆς χαρᾶς καί τῶν καλῶν ἁπάντων,
ὧν οὐ μή μεταλάβωσι μετάνοιαν μή σχόντες,
εἰ μή πάντα ὡς εἴπομεν, γένωνται διδαχθέντες
καί πάντα πράξωσι σπουδῇ, ἅ εἶπεν ὁ Θεός μου,
καί τότε μόλις τις πολλῷ φόβῳ καί εὐλαβείᾳ,
εἰ ὁ Θεός κελεύσειεν, ἁπτέσθω τῶν ἀψαύστων.
Οὐδέ γάρ πᾶσιν ἔξεστι λειτουργεῖν τοῖς τοιούτοις,
ἀλλ᾿ εἰ καί πᾶσαν δέξεται τοῦ Πνεύματος τήν χάριν
καί καθαρός ἀπό μητρός ὑπάρχει ἁμαρτίας,
εἰ μή Θεοῦ κελεύσματι καί ἐκλογῇ ἐκείνου,
πληροφοροῦντος τήν αὐτοῦ ψυχήν ἐλλάμψει θείᾳ
καί ἐμπυρίζοντος αὐτήν πόθῳ θείας ἀγάπης,
οὐκ ἄν δοκῇ μοι εὔλογον ἱερουργεῖν τά θεῖα
καί τῶν ἀψαύστων καί φρικτῶν ἅπτεσθαι μυστηρίων,
οἷς πρέπει δόξα καί τιμή καί προσκύνησις πᾶσα
νῦν καί ἀεί διά παντός, εἰς πάντας τούς αἰῶνας.