Εξομολόγηση

Πρωτοπρ. Γεωργίου Χρ. Εὐθυμίου
Ἐπικ. Καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ε.Κ.Π.Α.

Ἡ ἁμαρτία

Εἶναι γεγονὸς ἀναμφισβήτητο, ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἁμαρτάνομε, «ὅτι οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος, ὃς ζήσεται, καὶ οὐχ ἁμαρτήσει». Ἐκεῖνο, ἑπομένως, τὸ ὁποῖο διακρίνει τὸν Χριστιανὸ ἀπὸ τὸν μὴ Χριστιανὸ δὲν εἶναι ἡ ἀναμαρτησία, ἀλλὰ ἡ μετάνοια.

Μετὰ τὴν ἀποστασία τῶν πρωτοπλάστων μὲ τὴν διάπραξη τῆς προπατορικῆς ἁμαρτίας, ἡ ἀρρώστια τῆς ἁμαρτίας μπῆκε γιὰ τὰ καλὰ στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἁμαρτία, ποὺ εἶναι ἡ ἀθέτηση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ συνεπάγεται τὸν χωρισμὸ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ Αὐτόν, ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο σὲ παρὰ φύσιν κατάσταση, ἐφ᾿ ὅσον αὐτὸς εἶναι πλασμένος γιὰ νὰ ζεῖ σὲ κοινωνία μὲ τὸν ἐν Τριάδι Θεό.

Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος πρὶν ἀπὸ τὴν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ πορευόταν «ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου» (Ἡσ. 9,1), μακριὰ ἀπὸ τὸν Θεό, ὑποχείριος τῆς ἁμαρτίας, τοῦ διαβόλου καὶ τοῦ θανάτου. Ἡ κατάσταση αὐτὴ ἦταν μοιραία γιὰ τὸν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ἦταν ἀδύνατο νὰ σωθεῖ μὲ τὶς δικές του μόνο δυνάμεις· Ὁ «Προμηθεὺς Δεσμώτης» τοῦ Αἰσχύλου εἰκονίζει ἀκριβῶς τὴν τραγικὴ καὶ ἀδιέξοδη ἀνθρωπίνως αὐτὴ κατάσταση.

Καί σάν ἔρθει ἡ στιγμή τῆς θείας Κοινωνίας καί πρόκειται νά πλησιάσεις τήν ἁγία Tράπεζα, πίστευε ἀκλόνητα πώς ἐκεῖ εἶναι παρών ὁ Xριστός, ὁ Bασιλιάς τῶν ὅλων. Ὅταν δεῖς τόν ἱερέα νά σοῦ προσφέρει τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Κυρίου, μή νομίσεις ὅτι ὁ ἱερέας τό κάνει αὐτό, ἀλλά πίστευε ὅτι τό χέρι πού ἁπλώνεται εἶναι τοῦ Xριστοῦ.

Οἱ τῶν καλῶν ἐρῶντες, οὐδὲν ἀπέχουσι τῶν διψώντων,
ὦ ἀγαπητοί.
Ὅσῳ γὰρ οὐχ εὑρίσκουσι τὸ ζητούμενον,
τοσούτῳ πρὸς τὴν δίψαν τῶν ποθουμένων ἐκκαίονται·
καὶ νύκτωρ μὲν φαντάζονται τὰς ποθουμένας,
ὡς διψῶντες, πηγάς·
μεθ' ἡμέραν δὲ τόπον ἐκ τόπου περιερχόμενοι,
ὄμμασι πολυκινήτοις περιβλεπόμενοι,
ζητοῦσι τὰ τῆς καρδίας ποθούμενα.
Καὶ ὥσπερ ὁδοιπόροι ἐν ὥρᾳ καύσωνος τὴν ἄνυδρον γῆν διατρέχουσιν,
ὑπὸ τῆς δίψης πιεσθέντες,
καὶ τὰς πηγὰς περιβλέπονται, ὡς πολλάκις
καὶ ἐπὶ βουνοὺς ἀνατρέχοντας αὐτοὺς ὅπου πηγή·
κἂν ἴδωσιν αὐτὴν πόῤῥωθεν, χαίρουσι,
καὶ ἐπιτείνονται τὴν πορείαν πρὸς αὐτὴν σπεύδοντες·
εἶτα ἐλθόντες ἐπὶ τὴν πηγὴν τὴν δίψαν τῷ ὕδατι παύουσι·
τοιοῦτοί εἰσιν οἱ φιλόχριστοι ἄνδρες.

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο: Ἕνας ἅγιος Γέροντας ὁ μακαριστὸς π. ΙΑΚΩΒΟΣ

...
Γιὰ τὸ μεγάλο θέμα τῆς ἐξομολογήσεως στὸ ὁποῖο ἀφιέρωσε πολλὰ χρόνια τῆς ζωῆς του πολλὰ θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε. Ἂς ἀναφέρουμε τὰ κυριότερα.

Ἦταν λοιπὸν στὴν ἐξομολόγηση πολὺ ἐπιεικὴς χωρὶς ὅμως καὶ νὰ παραβαίνει τοὺς Κανόνες. Ἔλεγε: «Ἂν σὲ μία κοπέλα ποὺ ἔκανε, ἂς ποῦμε, ἔκτρωση καὶ μόλις ἐξομολογηθεῖ τὴν ἁμαρτία της ἐγὼ ὡς πνευματικὸς τῆς πῶ ὅτι εἶναι φόνισσα, ὅτι δολοφόνησε τὸ παιδί της καὶ ὅτι ἑφτὰ χρόνια δὲ θὰ κοινωνήσει καὶ κατόπιν τὴ βγάλω ἀπὸ τὸ ἐξομολογητήριο, τί συνέπειες θὰ ἔχουν ὅλα αὐτὰ γιὰ τὴν ψυχή της; Ἐνῶ ἂν τῆς μιλήσω μὲ ἀγάπη καὶ στοργή, λέγοντάς της «Παιδί μου, δὲν εἶναι σωστὸ αὐτὸ ποὺ ἔκανες, εἶναι ἁμαρτία» καὶ δὲν τῆς βάλω ἀμέσως κανόνα, ἀλλὰ τὴ συμβουλέψω καὶ τὴν ξαναδῶ σὲ δεκαπέντε ἡμέρες ἢ ἕνα μήνα σιγὰ  σιγὰ θὰ τακτοποιηθεῖ ἡ ψυχή της. Ὁ ἄνθρωπος δὲν πρέπει νὰ φεύγει ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία πληγωμένος ἀλλὰ θεραπευμένος. Ἐγώ, πάτερ μου, δὲ μισῶ τὸν ἄνθρωπο ἀλλὰ τὴν ἁμαρτία».

^{Περὶ ὑπομονῆς, καὶ περὶ συντελείας τοῦ αἰῶνος τούτου, καὶ δευτέρας παρουσίας, ἀδιαδόχου τε τῶν δικαίων βασιλείας, καὶ ἀτελευτήτου τῶν ἁμαρτωλῶν κολάσεως· ὑπόθεσίς τε ἐξομολογήσεως, καὶ πρὸς τὴν τῶν θείων Γραφῶν μελέτην προτροπὴ, τίνες τε αἱ μεθοδεῖαι τοῦ Ἐχθροῦ, καὶ τί τὸ τῆς ἡσυχίας ὠφέλιμον.}

Λαμπρὸς ὁ βίος τῶν δικαίων·
πῶς δὲ λαμπρύνεται, ἀλλ' ἢ διὰ τῆς ὑπομονῆς;
Ταύτην κτησάμενος ἀγάπησον, ὦ ἀδελφὲ,
ὡς τῆς ἀνδρείας μητέρα·
ὁ μὲν γὰρ ψαλμὸς παραινεῖ λέγων·
Ὑπόμεινον τὸν Κύριον, καὶ φύλαξον τὴν ὁδὸν αὐτοῦ.
Ὁ δὲ Παῦλος ὅπως κτήσῃ τὴν ἀρετὴν, λέγει·
Ἡ θλῖψις ὑπομονὴν κατεργάζεται.
Ταύτην μετερχόμενος, εὑρήσεις τὴν πηγὴν τῶν ἀγαθῶν, τὴν ἐλπίδα·
Ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνεται.
Ὑποτάγηθι τοίνυν τῷ Κυρίῳ, καὶ ἱκέτευσον αὐτῷ, καὶ εὑρήσεις ἐκ τούτου τὸ, καὶ δῴη σοι τὰ αἰτήματα τῆς καρδίας σου.
Τί τούτου μακαριώτερον, τοῦ κεκτῆσθαι βασιλέως τοιούτου ἀκοὴν εὐμενῆ;
τίς οὐ θελήσει ἀνεῳγμένην ἔχειν καὶ ὑπακούουσαν τοῦ κριτοῦ τὴν ἀκοήν;
Ἐργάτης τυγχάνεις τῆς ἀρετῆς, ἀδελφέ·
ἐμισθώσατό σε Χριστὸς εἰς τὸν ἀμπελῶνα αὐτοῦ·
ὡς καιρὸν ἔχεις, ἐργάζου τὸ ἀγαθόν.

Πρόλογος

ΑΝ oἱ ἱστορικές μνῆμες στεφανώσουν μέ τήν ἀθανασία πέντε-δέκα Νεοέλληνες, ἀνάμεσά τους ἀσφαλῶς θά συγκαταλέγεται καί ὁ Στρατηγός Μακρυγιάννης (1797 -1867). Πρόκειται γιά μιά ἀπό τίς ἁγνότερες καί ἡρωϊκότερες μορφές τοῦ ἑλληνικοῦ θαύματος τοῦ 1821. Μιά ἀκέραιη, ἀνιδιοτελής, πολύπλευρη προσωπικότητα, πέρα ὥς πέρα ἑλληνική καί ὀρθόδοξη, θετικά ἀξιολογημένη ἀπό κορυφαίους Νεοέλληνες ἱστορικούς καί λογοτέχνες. Ἕνας ἀπ’ αὐτούς, ὁ Γ. Θεοτοκᾶς, μέ δυνατές πινελιές, μέ ἐπιτυχία καί πληρότητα, μᾶς δίνει τόν χαρακτηρισμό τοῦ Μακρυγιάννη: «... Εἶναι ὁ ἐλεύθερος πολίτης μιᾶς πατρίδας, πού τήν ὀνειρεύεται δίκαιη καί εὐνομούμενη, ἐλεύθερος καί συνάμα κοινωνικός, μέ συνείδηση τῶν δικαιωμάτων του καί τῶν δικαιωμάτων τοῦ λαοῦ του... Μαζί μ’ ὅλα αὐτά καλλιτέχνης ἀπό γεννησιμιοῦ του..., ἕνας γεννημένος ἀρχηγός, ἕνας ἀπό τούς πρώτους ἀνθρώπους τοῦ ἔθνους του, ἀπό τούς ἐμψυχωτές καί ὁδηγητές τῆς Ἐπανάστασης, ἀπό τούς ἱδρυτές τοῦ νεοελληνικοῦ Κράτους. Εἶναι πολεμικός ἀρχηγός σημαντικός καί πολιτικός ὑπολογίσιμος..., ἕνα μυαλό ἀπό τή φύση του ἀνήσυχο, ζωηρό καί ὀξύ, πού δουλεύτηκε γερά ἀπό μιά ἐξαιρετική πείρα ζωῆς καί ἀπό μιά πολύχρονη ἐπαφή μέ ἀνθρώπους σοφούς καί σπουδαίους, μέ τούς ὁποίους ὁ Στρατηγός συζητοῦσε σάν ἴσος πρός ἴσους».

∆ιαγράψωμεν, ἀγαπητοὶ, τὰ τῆς μετανοίας φάρμακα,
ἵνα τῷ τῆς σωτηρίας λιμένι προσδράμωμεν.
Ἐτρώθημεν τῇ ἁμαρτίᾳ·
ἰαθῶμεν τῇ μετανοίᾳ·
διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ διάβολος ἔτρωσε·
διὰ τῆς μετανοίας ὁ Χριστὸς ἐθεράπευσεν·
ἐκεῖνος διὰ τῆς ἁμαρτίας τὰς ῥίζας κατεβάλετο·

Γ'. Ἐσὺ καὶ ὁ ἑαυτός σου

Μήπως εἶσαι προσκολλημένος στὶς βιοτικὲς φροντίδες καὶ τὰ ἐγκόσμια ἀγαθὰ καὶ ἀδιαφορεῖς γιὰ τὴν καλλιέργεια τῆς ἀθάνατης ψυχῆς σου καὶ τὴν ἕνωσή σου μὲ τὸν Θεό;

Μήπως διακατέχεσαι ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια, πού εἶναι ἡ ἀρχὴ καὶ ἡ γεννήτρια ὅλων τῶν κακῶν; Αὐτὸ θὰ τὸ διαπιστώσεις:

Α'. Ἐσὺ καὶ ὁ Θεὸς

Πιστεύεις ὁλόψυχα στὸν Τριαδικὸ θεό, τὸν Πατέρα, τὸν Υἱὸ καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, καὶ στὴν ὀρθόδοξη διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας;

Ἐμπιστεύεσαι ἀκλόνητα τὸν ἑαυτό σου στὴν πατρικὴ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἢ μήπως στὶς δυσάρεστες περιστάσεις ὀλιγοπιστεῖς, γογγύζεις καὶ ἀπελπίζεσαι;

- Γέροντα, μερικοί χαρακτήρες που είναι δύσκολοι, στριμμένοι, πως θα βοηθηθούν;

- Γέροντα, αν στενοχωρεθή κάποιος πολύ, γιατί τον μάλωσε για κάποιο σφάλμα του ο πνευματικός, και πέση σε λύπη, αυτό έχει μέσα εγωισμό;

- Όταν, Γέροντα, κατά την εξομολόγησή μιας αμαρτίας δεν νιώθη κανείς τον πόνο που ένιωσε, όταν έκανε την αμαρτία, σημαίνει ότι δεν υπάρχει πραγματική μετάνοια;

- Γέροντα, ο Όσιος Μάρκος ο Ασκητής λέει: «Ο γνωστικός εξομολογείται στον Θεό όχι με την απαρίθμηση των παραπτωμάτων του, αλλά με την υπομονή των επερχομένων θλίψεων»^[4]. Τι εννοεί;

- Γέροντα, όταν κανείς αναγκασθή για κάποιον λόγο να αλλάξη πνευματικό, χρειάζεται να εξομολογηθή πάλι αμαρτίες που έχει εξομολογηθή;

- Καλά είναι να ενημερώση τον καινούργιο πνευματικό, όπως ο ασθενής, όταν αλλάζη γιατρό, λέει πάλι το ιστορικό του, για να μπορέση ο γιατρός να τον βοηθήση καλύτερα.

Σήμερα το πιο απαραίτητο είναι να βρουν οι άνθρωποι έναν πνευματικό, να εξομολογούνται, να του έχουν εμπιστοσύνη και να τον συμβουλεύωνται. Αν έχουν πνευματικό και βάλουν ένα πρόγραμμα με προσευχή και λίγη μελέτη, εκκλησιάζωνται, κοινωνούν, τότε δεν έχουν τίποτε να φοβηθούν σ’ αυτήν την ζωή.

Ποίος ηξεύρει, αδελφοί μου, να μου ειπή, ο ήλιος φωτεινός είναι ή σκοτεινός; Μου φαίνεται όλοι σας το γνωρίζετε, ότι είναι φωτεινός και τα πάντα φωτίζει. Είναι όμως μερικά ζώα οπού τα λέγουν νυχτερίδες, και άλλα κουκουβάγιες, και όταν βγη ο ήλιος θαμβώνονται και σκοτίζονται και δεν βλέπουν, και όταν νυκτώση, τότε βλέπουν.

Ἂν κάποτε πέσῃς σὲ κάποιο σφάλμα συγγνωστὸ ἢ στὰ λόγια ἢ στὰ ἔργα, δηλαδὴ νὰ συγχισθῇς μὲ κάποιο γεγονὸς ποὺ θὰ σοῦ συμβῇ, ἢ κατακρίνῃς ἢ ἀκούσῃς νὰ κατακρίνουν ἄλλοι, ἢ φιλονικήσῃς μὲ κάποιον ἢ δείξης ἀνυπομονησία ἢ περιέργεια ἢ ὑποψία ἄλλων ἢ πέσῃς σὲ ἀμέλεια, δὲν πρέπει πλέον νὰ συγχίζεσαι οὔτε νὰ ἀπελπίζεσαι καὶ νὰ λυπᾶσαι συλλογιζόμενος ἐκεῖνο ποὺ ἔκανες, ἄλλοτε νομίζοντας ὅτι δὲν πρό

Ἂν καὶ σοῦ εἶπα ὡς τώρα πολλά, δείχνοντάς σου τὸν τρόπο ποὺ θὰ χρησιμοποιῇς, γιὰ νὰ νικήσῃς τὸν ἑαυτό σου καὶ νὰ ὁπλισθῇς ἀπὸ τὶς ἀρετές, ὅμως εἶναι ἀνάγκη νὰ σοῦ παραγγείλω ἀκόμη καὶ μερικὰ ἄλλα.