Ταπείνωση

... Διὰ τοῦτο πρῶτον πάντων τὸ "γνῶθι σαυτόν". Ἤγουν νὰ γνωρίσῃς τὸν ἑαυτόν σου, ὁποῖος εἶσαι. Ὁποῖος εἶσαι τῇ ἀληθείᾳ, ὄχι ὁποῖος νομίζεις ἐσὺ ὅτι εἶσαι. Μὲ τὴν γνῶσιν αὐτὴν γίνεσαι ὁ σοφώτερος τῶν ἀνθρώπων.
Μὲ τοιαύτην ἐπίγνωσιν καὶ εἰς ταπείνωσιν ἔρχεσαι καὶ χάριν λαμβάνεις παρὰ Κυρίου. Εἰ δὲ καὶ δὲν ἀποκτήσεις αὐτογνωσίαν, ἀλλ ὑπολογίζεις εἰς μόνον τὸν κόπον σου, γνώριζε ὅτι πάντοτε μακρὰν τῆς ὁδοῦ θὰ εὑρίσκεσαι. Διότι δὲν λέγει ὁ Προφήτης: "ἰδέ, Κύριε, τὸν κόπον µου", ἀλλὰ "Ἰδέ, λέγει, τὴν ταπείνωσίν µου καὶ τὸν κόπον µου". Ὁ κόπος εἶναι διὰ τὸ σῶμα, ἡ ταπείνωσις διὰ τὴν ψυχήν· καὶ πάλιν τὰ δύο ὁμοῦ, κόπος καὶ ταπείνωσις, δι ὅλον τὸν ἄνθρωπον.

Ποῖος ἐνίκησε τὸν Διάβολον; Αὐτὸς ποὺ ἐγνώρισε τὴν ἰδίαν ἀσθένειαν, τὰ πάθη καὶ ἐλαττώματα, ὅπου ἔχει. Ὁ φοβούμενος νὰ γνωρίσῃ ἑαυτὸν, αὐτὸς μακρὰν τῆς γνώσεως μένει καὶ ἄλλο τίποτε δὲν ἀγαπᾷ παρὰ νὰ βλέπῃ μόνον λάθη στοὺς ἄλλους καὶ νὰ τοὺς κρίνῃ. Αὐτὸς δὲν βλέπει εἰς ἄλλους χαρίσματα, ἀλλὰ μόνον, ἐλαττώματα· δὲν βλέπει εἰς ἑαυτὸν ἐλαττώματα, παρὰ μόνον χαρίσματα. Καὶ τοῦτο εἶναι ἀληθῶς τὸ ὑστέρημα ὅπου πάσχομεν ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι τοῦ ὀγδόου αἰῶνος· ὅπου δὲν ἀναγνωρίζομεν ὁ εἷς τοῦ ἑτέρου τὸ χάρισμα. Ὁ ἕνας ὑστερεῖται πολλά, μὰ οἱ πολλοὶ τὰ ἔχουσιν ὅλα. Αὐτὸ ὅπου ἔχει ὁ ἕνας δὲν τὸ ἔχει ὁ ἄλλος. Καί, ἄν ἀναγνωρίζωμεν τοῦτο, πολλὴ ταπείνωσις γίνεται. Καθότι τιμᾶται καὶ δοξάζεται ὁ Θεός, ὅστις ποικιλοτρόπως ἐστόλισε τοὺς ἀνθρώπους καὶ ὑπέδειξεν ἀνισότητα εἰς ὅλα του τὰ δημιουργήματα. Ὄχι καθώς πασχίζουν οἱ ἀσεβεῖς νὰ φέρουν ἰσότητα ἀνατρέποντες τὴν θείαν Δημιουργίαν. Ὁ Θεὸς τὰ πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησεν.

Ἀντιμετώπιση

Για τήν ἀντιμετώπιση κάθε πειρασμοῦ καί κάθε δαιμονικῆς ἐπιθέσεως ἄς χρησιμοποιοῦμε τήν προσευχή, καταφεύγοντας στήν προστασία τοῦ Θεοῦ. Πολύ δυνατή καί ἀποτελεσματική εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη ἐπίκληση: «Ὁ Θεός εἰς τήν βοήθειάν μου πρόσχες· Κύριε, εἰς τό βοηθῆσαί μοι σπεῦσον» (Ψαλμ. 69:2). Αὐτή ἡ σύντομη προσευχή εἶναι ἕνα ἀπόρθητο τεῖχος. Στή μάχη μέ τούς ἀόρατους ἐχθρούς μας ἄς χρησιμοποιοῦμε καί τά πνευματικά ὅπλα, τά ὁποῖα μᾶς προτείνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: τήν πίστη σάν ἀσπίδα, τήν ἀγάπη σάν θώρακα, τήν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας σάν περικεφαλαία καί τόν λόγο τοῦ Θεοῦ σάν ξῖφος (βλ. Ἐφ. 6:16-17. Α' Θεσ. 5:8). Ἐπίσης, ἄς μελετᾶμε συνεχῶς τίς Ἅγιες Γραφές· ἄς ταπεινώνουμε μέ τήν ἄσκηση τό σῶμα, κάνοντας μέ προθυμία ἀγρυπνίες καί νηστεῖες, ὥστε ὁ λογισμός μας νά περιφρονεῖ τά γήινα καί νά ἀσχολεῖται μέ τά οὐράνια.

Πολλαὶ καὶ διάφοροι τῶν ἁγίων Γραφῶν αἱ διδασκαλίαι, μία δὲ χάρις ἡ πᾶσιν ἐπιλάμπουσα, καὶ μία πηγὴ διδασκαλίας τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας.
Καὶ ὅσα νόμος διαγορεύει, καὶ ὅσα προφῆται διδάσκουσιν, ὅσα ἀπόστολοι κηρύττουσιν, ὅσα τὸ Εὐαγγέλιον τῆς εὐσεβείας ὑπαγορεύει, ἀπὸ μιᾶς ὥσπερ τινὸς εὐθαλοῦς πηγῆς καὶ γονίμου περιέρχεται, τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου·
καὶ οὐκ ἔστιν οὔτε εἰπεῖν τι σεμνὸν, οὔτε νοῆσαι δεξιὸν, οὔτε πρᾶξαι θαυμαστὸν, μὴ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπιβεβαιοῦντος τὰ λεγόμενα, καὶ τὰ νοούμενα, καὶ τὰ πραττόμενα.
Κἂν γάρ τις τῇ ἀνθρωπίνῃ σοφίᾳ κομᾷ, καὶ λογισμοῖς ἀνθρωπίνοις ὠχυρωμένην ἔχῃ τὴν ψυχὴν, τὸν λόγον δὲ τοῦ Θεοῦ ἀποσείηται, εἰς οὐδέν ἐστι, καὶ εἰς οὐδὲν λογισθήσεται.

Ὁσίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου

H ΓNΩPIMIA ME TO ΘEO

Πρόλογος

O OΣIOΣ Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης εἶναι μία ἀπό τίς μεγαλύτερες σύγχρονες φυσιογνωμίες τοῦ ἁγιορειτικοῦ καί γενικότερα τοῦ ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ.

Γεννήθηκε τό 1866 στή Ρωσία ἀπό γονεῖς εὐσεβεῖς. Ὕστερ' ἀπό διάφορες μεταπτώσεις τῶν πρώτων νεανικῶν του χρόνων, ἕνα ἀποκαλυπτικό ὅραμα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τόν ἔκανε νά μετανοήσει βαθιά καί νά ποθήσει τήν ἰσάγγελη μοναχική πολιτεία.

Τό 1892 ἦρθε στό Ἅγιον Ὄρος, στή μονή τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος. Μικρόσχημος μοναχός ἔγινε τό 1896 καί μεγαλόσχημος τό 1911.

Ἡ ζωή του στόν Ἄθωνα, διαποτισμένη ἀπό τή διαρκή μνήμη τοῦ Θεοῦ, ξεχώριζε γιά τή συνέπεια καί τήν ἀκρίβειά της τόσο στούς πνευματικούς ἀγῶνες ὅσο καί στίς μοναστηριακές διακονίες.

Ὅτε τὸν παναρμόνιον τουτονὶ κόσμον ἐξ ἀρχῆς ἔπλαττεν ὁ Θεὸς, θαύματα ἐπὶ θαύμασιν εἰργάσατο,
οὐ νόμῳ φύσεως δουλεύων,
ἀλλ' ἐξουσίᾳ δυνάμεως πάντα τεκταινόμενος.
Οἷόν τι λέγω·
Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν.
Εἶδες τάξιν καὶ ἀκολουθίαν;
Πρότερον τὸν ὄροφον, καὶ τότε τὸ ἔδαφος.
Ὅπερ γὰρ εἶπον, οὐ νόμῳ φύσεως ἐδούλευεν,
οὐδὲ τάξει τέχνης, ἀλλ' ἐξουσίᾳ δυνάμεως.
Εἱστήκει ἡ στέγη, καὶ τὸ ἔδαφος οὐκ ἐφαίνετο·
ἡ γὰρ δύναμις τοῦ ἐργαζομένου πάντα διεκράτει.
Ἐρώτησον τὸν αἱρετικόν·
Εἰπέ μοι, πῶς ἡ στέγη ἐγένετο, καὶ τὸ ἔδαφος οὐχ ὑπέκειτο;
εἰπέ μοι τὸν λογισμὸν, εἰπέ μοι τὸν τρόπον.
Ἀλλὰ σιγᾷς, καὶ πίστει σεαυτῷ παραχωρεῖς.

^{ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α’.}

Ἡ ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ ἡ παροικοῦσα Ῥώμην τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ Θεοῦ τῇ παροικούσῃ Κόρινθον, κλητοῖς ἡγιασμένοις ἐν θελήματι Θεοῦ διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ παντοκράτορος Θεοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ πληθυνθείη.

Μικρὰ ἀποσπάσματα ἀπό τὸν 1ο λόγο τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου
κατὰ Ἀρειανῶν

Καὶ πρὸ τοῦ τὸν κόσμον γενέσθαι τὴν δόξαν εἶχεν ὁ Υἱὸς,
καὶ Κύριος τῆς δόξης ὕψιστός τε ἦν,
καὶ ἐξ οὐρανοῦ κατέβη,
καὶ ἀεὶ προσκυνητός ἐστιν,
οὐκ ἄρα καταβὰς ἐβελτιώθη,
ἀλλὰ μᾶλλον ἐβελτίωσεν αὐτὸς τὰ δεόμενα βελτιώσεως.
καὶ εἰ τοῦ βελτιῶσαι χάριν καταβέβηκεν,
οὐκ ἄρα μισθὸν ἔσχε τὸ λέγεσθαι Υἱὸς καὶ Θεὸς,
ἀλλὰ μᾶλλον αὐτὸς υἱοποίησεν ἡμᾶς τῷ Πατρὶ,
καὶ ἐθεοποίησε τοὺς ἀνθρώπους γενόμενος αὐτὸς ἄνθρωπος.
Οὐκ ἄρα ἄνθρωπος ὢν,
ὕστερον γέγονε Θεός.
ἀλλὰ Θεὸς ὢν,
ὕστερον γέγονεν ἄνθρωπος,
ἵνα μᾶλλον ἡμᾶς θεοποιήσῃ.

^{ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΛΑΚΗΣ ΚΑΡ∆ΙΑΣ ΛΟΓΟΣ}

Πῶς δύναται λέγειν ὁ τυχὼν, ὅτι νηστεύων,
καὶ ξενιτεύων, καὶ ψωμίζων μου τὰ ὑπάρχοντα ἅγιός εἰμι;
Ἅγιός ἐστιν, οὐ καθαρθεὶς τὸν ἔσω ἄνθρωπον;
οὐ γὰρ ἡ ἀποχὴ τῶν κακῶν ἐστιν ἡ κάθαρσις,
ἀλλ' ἡ κατὰ συνείδησιν τελεία κάθαρσις.

Εἴσελθε γὰρ, ὦ οὗτος,
διὰ τῆς τῶν λογισμῶν σου ἐπιτάσεως πρὸς τὸν αἰχμάλωτον,
καὶ δοῦλον τῆς ἁμαρτίας νοῦν σου,
καὶ ἴδε τὸν κατώτερον τοῦ νοῦ καὶ βαθύτερον τῶν λογισμῶν, εἰς τὰ λεγόμενα ταμιεῖα τῆς ψυχῆς σου
τὸν ἕρποντα καὶ ἐμφωλεύοντα ὄφιν,
τὸν φονεύσαντά σε διὰ τῶν καιριωτέρων τῆς ψυχῆς σου μελῶν·
ἄβυσσος γάρ ἐστιν ἀκατάληπτος ἡ καρδία·
καὶ ἐὰν τοῦτον φονεύσῃς,
καύχησαι τῷ Θεῷ περὶ καθαρότητος·
εἰ δὲ μὴ, ταπεινωθεὶς ὡς ἐνδεὴς καὶ ἁμαρτωλὸς
ὑπὲρ τῶν κρυφίων σου δεόμενος τοῦ Θεοῦ.

Γίνου ἀμαθὴς καὶ ἰδιώτης ἐν τῇ σοφίᾳ σου, καὶ ὄχι σοφὸς ἐν τῇ ἀμαθείᾳ σου καὶ ἐὰν ἡ ταπείνωσις ὑψοῖ τὸν ἁπλοῦν καὶ ἀμαθῆ, πόσης ἄραγε τιμῆς γενήσεται πρόξενος εἰς τοὺς τιμίους καὶ σοφοὺς ἀνθρώπους;

Όποιος συγχέει το διαλογισμό με την προσευχή, εισάγει εξωχριστιανική αντίληψη για την προσευχή και βγαίνει έξω από τον πνευματικό χώρο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Τὸ κύριο ἔργο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ προσευχή. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε γιὰ νὰ ὑμνεῖ τὸ Θεό. Αὐτὸ εἶναι τὸ ἔργο ποὺ τοῦ ἁρμόζει. Αὐτὸ μόνο ἐξηγεῖ τὴν πνευματική του ὑπόσταση. Αὐτὸ μόνο δικαιώνει τὴν ἐξέχουσα θέση του μέσα στὴ δημιουργία. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε γιὰ νὰ λατρεύει τὸ Θεὸ καὶ νὰ μετέχει στὴ θεία Του ἀγαθότητα καὶ μακαριότητα.

Τόν Δ' Αἰῶνα ζοῦσε στήν Αἴγυπτο ἕνας ἅγιος Γέροντας, πού εἶχε καί αὐτός τό χάρισμα τῶν ἰαμάτων• ἀπό αὐτό εἶχε ἀποκτήσει πολύ μεγάλη δόξα. Γρήγορα ὅμως παρατήρησε, ὅτι ἡ ὑπερηφάνεια τόν ἐξουσίαζε, καί ὅτι δέν ἦταν σέ θέση νά τήν νικήση μέ τίς δικές του δυνάμεις. Καί τότε μέ πολύ θερμή προσευχή κατέφυγε στό Θεό. Καί Τόν παρακάλεσε νά ἐπιτρέψη νά δαιμονισθῆ• γιά νά ταπεινωθῆ.

1. Συμβαίνει πολλές φορές νὰ σοῦ μιλάει μὲ λογισμούς ὁ σατανᾶς καὶ νὰ σοῦ λέει· "Κοίταξε πόσα κακὰ ἔργα ἔχεις κάνει. Ἡ ψυχή σου εἶναι γεμάτη ἀνομίες, βαρύνεσαι μὲ πολλές καὶ βαρύτατες ἁμαρτίες". Μή σὲ ξεγελάει μ' αὐτὰ ὁ σατανᾶς καὶ μὲ πρόφαση ταπεινώσεως σὲ σπρώχνει στὴν ἀπελπισία.

1. Ο αββάς Αντώνιος βυθίζοντας κάποια φορά βαθιά τη σκέψη του στου Θεού τα κρίματα ζήτησε να μάθει:

«Κύριε, είπε, πώς μερικοί ζούν λίγα χρόνια και πεθαίνουν, ενώ άλλοι φτάνουν στα βαθιά γεράματα;

Γιατί κάποιοι ζουν μέσα στη φτώχεια και άλλοι πλουτίζουν;

Και πώς συμβαίνει άδικοι να πλουτίζουν και δίκαιοι άνθρωποι να ΄ναι φτωχοί;»

ΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ
Περί ταπεινοφροσύνης
(Διά την υψίστην ταπεινοφροσύνην, η οποία αποκτάται με μυστικόν τρόπον και εξολοθρεύει τα πάθη)

Καὶ γενικά, γιὰ νὰ καταλάβουμε ὅτι ὅλοι οἱ πειρασμοί μας δόθηκαν ἀπὸ τὸν Θεὸ γιὰ τὸ συμφέρον μας ⁽¹⁾, πρέπει νὰ σκεφθοῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ἐξ αἰτίας τῆς κακῆς κλίσεως τῆς διεφθαρμένης του φύσεως, εἶναι ὑπερήφανος, φιλόδοξος, στὸ ἔπακρο δοκησίσοφος _{[μετ=φαντασμένος, μωρόσοφος]} καὶ ὑπερασπιστὴς τῆς ἰδικῆς του γνώμης, καὶ θέλει πάντοτε νὰ τὸν ὑπο

Συνηθίζει ὁ ἐχθρός μας διάβολος νὰ χαίρεται σὲ κάθε μας σύγχισι καὶ ταραχὴ τῆς καρδιᾶς μας, ὅπως χαίρεται ὁ λύκος κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ χειμῶνα καὶ τῆς ἀνεμοταραχῆς.

Ἐλπίζοντας, ἀδελφέ, στὸν ἴδιο τὸν Θεό, ποὺ σὲ προσκαλεῖ λέγοντας: «Δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς» (Ματθ. 11,29), δηλαδὴ ἐλᾶτε ὅλοι ἐσεῖς ποὺ εἶσθε κουρασμένοι καὶ φορτωμένοι κι ἐγὼ θὰ σᾶς ἀναπαύσω, σ᾿ αὐτὸ τὸ κάλεσμα λέγω τοῦ Θεοῦ πρέπει νὰ ἀκολουθῇς προσμένοντας τὸν ἐρχομὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ἐπειδὴ ὅλο τὸ καλὸ ποὺ κάνουμε προέρχεται ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ γίνεται γιὰ τὸν Θεό, γι᾿ αὐτὸ εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ τὸν εὐχαριστοῦμε γιὰ κάθε καλή μας ἄσκησι, γιὰ κάθε νίκη καὶ γιὰ ὅλες τὶς εὐεργεσίες ποὺ δεχθήκαμε ἀπὸ τὸ σπλαχνικό του χέρι, τόσο τὶς φανερὲς ὅσο καὶ τὶς κρυπτές, τόσο τὶς κοινές, ὅσο καὶ τὶς ἰδιαίτερες, ὅπως ἀναφέρεται: «Νὰ εὐχαριστῆτε τὸν Θεὸ γιὰ τὸ κάθε τί, διότι αὐτὸ ε

Ἡ τέταρτη ἀπάτη μὲ τὴν ὁποία μᾶς ἐπιτίθεται ὁ πονηρὸς διάβολος, ὅταν μᾶς δῇ ὅτι βαδίζουμε τὸν εὐθὺ δρόμο τῆς ἀρετῆς, εἶναι οἱ διάφορες ἐπιθυμίες, ποὺ ξεσηκώνει ἐναντίον μας, γιὰ νὰ μᾶς κάνῃ νὰ ξεπέσουμε ἀπὸ τὴν ἐκγύμνασι τῶν ἀρετῶν στὶς κακίες.