Θεοτόκος

^{Φώτης Κόντογλου}

«Ἐπὶ σοί Χαίρει, Κεχαριτωμένη. πᾶσα ἡ κτίσις»

«Ὡς ἐμψύχῳ Θεοῦ κιβωτῷ ψαυέτω μηδαμῶς χεὶρ ἀμυήτων. χείλη δὲ πιστῶν τῇ Θεοτόκῳ ἀσιγήτως φωνὴν τοῦ ἀγγέλου ἀναμέλποντα, ἐν ἀγαλλιάσει βοάτω: Ὄντως ἀνωτέρα πάντων ὑπάρχεις, Παρθένε ἁγνή». «Ἐσένα ποὺ εἶσαι ζωντανὴ κιβωτὸς τοῦ Θεοῦ, ἂς μὴ σὲ ἀγγίζει ὁλότελα χέρι ἄπιστο, ἀλλὰ χείλια πιστὰ ἂς ψάλλουνε δίχως νὰ σωπάσουνε τὴ φωνὴ τοῦ ἀγγέλου (ὁ ὑμνωδὸς θέλει νὰ πεῖ τὴ φωνὴ τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριήλ, ποὺ εἶπε «εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξὶ») κι ἂς κράζουνε: «Ἀληθινά, εἶσαι ἀνώτερη ἀπ’ ὅλα Παρθένε ἁγνή».

Ἀλλοίμονο! Ἀμύητοι, ἄπιστοι, ἀκατάνυχτοι, εἴμαστε οἱ πιὸ πολλοὶ σήμερα, τώρα ποὺ ἔπρεπε νὰ προσπέσουμε μὲ δάκρυα καυτερὰ στὴν Παναγία καὶ νὰ ποῦμε μαζὶ μὲ τὸ Θεόδωρο Δούκα τὸ Λάσκαρη, ποὺ σύνθεσε μὲ συντριμένη καρδιὰ τὸν παρακλητικὸ κανόνα:

«Ἐκύκλωσαν αἱ τοῦ βίου με ζάλαι ὥσπερ μέλισσαι κηρίον, Παρθένε». «Σὰν τὰ μελίσσια ποὺ τριγυρίζουνε γύρω στὴν κερήθρα, ἔτσι κ’ ἐμένα μὲ ζώσανε οἱ ζαλάδες τῆς ζωῆς καὶ πέσανε ἀπάνω στὴν καρδιά μου καὶ τὴν κατατρυπᾶνε μὲ τὶς φαρμακερὲς σαγίτες τους.

Λαμπρῶς πανηγυρίζει ἡ κτίσις σήμερον,
καινὸν οὐρανὸν τὴν Παρθένον λαμβάνουσα.
Κόρη ἐπὶ γῆς γεγέννηται,
τοῦ Βασιλέως τῶν οὐρανῶν ἐψυχώμενος θάλαμος.
Νεᾶνις εἰς φῶς ἐλήλυθε
τῆς ἡλιακῆς ἀκτῖνος φανότερον ἀστράπτουσα.
Βρέφος ἐκ στείρας ἀνέλαμψε,
τῆς παρθενίας τέμενος ἱερώτατον.
Τίς οὐχ ὑπαντήσει πρὸς τὴν πανήγυριν;
τίς οὐ δωροφορήσει ἑόρτια, καὶ τῇ Παρθένῳ φιλούμενα;

∆ῶρον κάλλιστον παρθενεύουσιν ἡ ἀφθαρσία,
γήμασι σωφροσύνη, πλουσίοις μετάδοσις,
πένησιν ἡ εὐχαριστία, ἄρχουσιν ἡ ἡμερότης,
βασιλεῦσιν ἡ δικαιοσύνη, ἱερεῦσιν ἡ ὁσιότης,
τοῖς πᾶσιν ἐν ἅπασιν ἡ εὐνομία.

Ἐπεὶ δὲ τοιαῦτα τὰ δῶρα,
καὶ μετὰ τοιούτων ἡ λαμπροφορία,
δεῦτε σκιρτήσωμεν εὐφρόσυνα.

Ἡγίασε τὸ σκήνωμα Αὐτοῦ ὁ Ὕψιστος. (Δαβίδ)

Προτιθέμενος ν’ ἀπαγγείλω τὸν προσήκοντα πανηγυρικὸν λόγον εἰς δόξαν καὶ τιμὴν τῶν Σεπτῶν Γενεθλίων τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ εἰς τὴν ὑμετέραν ἀγάπην ἀδελφοί, λέγω πρὸς ὑμᾶς ἐν προϊμοίῳ, ὅτι ἀρχὴ καὶ βάσις καὶ θεμέλιον ὅλων τῶν Χριστιανῶν ἑορτῶν εἶναι εἰς ἡμᾶς τοὺς ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς ἡ παροῦσα πανένδοξος καὶ πάνσεπτος ἑορτή καὶ πανήγυρις· ὅτι τουτέστιν εἶναι ἡ πρώτη ἑορτὴ μετὰ τὸν νόμον τὸν Ἰουδαϊκόν καὶ τὰς σκιάς καὶ τοὺς τύπους, διὰ τῆς ὁποίας ἑορτῆς ἔχομεν ἐλευθέραν πλέον τὴν εἴσοδον, ἤτοι εὐκόλως μυούμεθα καὶ κατανοοῦμεν ὅλα τὰ Ὑπερένδοξα μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ τὰ ἀφορῶντα τὴ χάριν καὶ τὴν ἀλήθειαν ἥτις ἐγένετο διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὡς βροντοφωνεῖ ἐν ἀρχῇ τοῦ κατ᾽ Αὐτὸν Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ὁ ὑψιπέτης τῆς θεολογίας Ἀετός, ὁ Υἱὸς τῆς Βροντῆς καὶ ἐπιστήθιος τοῦ Κυρίου μαϑητὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος· εἶναι δὲ αὐτὴ ἡ ἑορτὴ ὁμοῦ καὶ μέση καὶ τελευταία, ἀρχὴν μὲν ἔχουσα τὸ πέρας καὶ τὴν παῦσιν τοῦ νόμου ὅστις ἦτο παιδαγωγός καὶ διδάσκαλος ἡμῶν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ ἵνα δι᾿ αὐτῆς τῆς πίστεως δικαιωθῶμεν, ὡς δογματίζει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, μεσότητα δὲ τουτέστι εἶναι ἐν τῷ μέσῳ τοῦ νόμου καὶ τῆς χάριτος καθότι μεταξὺ αὐτῶν ὑπάρχει μεγίστη σχέσις καὶ συνάφεια καὶ ἁρμονία, τοῦ νόμου διηγοῦντος πρὸς τὴν χάριν, ἥτις δι᾽ αὐτοῦ ἐξηγεῖται καὶ σαφῶς κατανοεῖται, καὶ τὸ ἀποτέλεσμα ἐν γένει εἶναι τῆς ἀληθείας φανέρωσις εἰς τὸν κόσμον. Διότι τὸ τέλος καὶ ὁ σκοπὸς εἰς τὸν ὁποῖον ἀπέβλεπεν ὁ νόμος τοῦ Μωϋσέως εἶναι ὁ Χριστὸς οὐχὶ ἀπομακρύνων ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ γράμματος καὶ τῶν τύπων, ἀλλὰ μᾶλλον ὁδηγῶν καὶ φωτίζων καί εἰσάγων ἡμᾶς εἰς τὸ πνεῦμα δηλονότι εἰς τὴν οὐσίαν καὶ τὴν ἀλήθειαν.

Διότι τοῦτο εἶναι ἡ τελείωσις τοῦ νόμου, καθ᾽ ἣν Αὐτὸς ὁ νομοδότης ὁ Χριστὸς ἐκτελέσας ἅπαντα τὰ ὑπὸ τοῦ νόμου διατασσόμενα, ὡδήγησεν ἡμᾶς δι᾽ αὐτοῦ εἰς τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν οὐσίαν τῆς εἰς Αὐτὸν πίστεως εἰς τὴν ὁποίαν ἀπέβλεπεν ὁ νόμος, συγκεφαλαιώσας εἰς ἑαυτὸν τὰ σύμπαντα καὶ γενόμενος οὕτω τέλειος καὶ ἀκριβέστατος συμβιβαστὴς τοῦ νόμου καὶ τῆς χάριτος, τὸν μὲν νόμον προτυπώσας καὶ προϋποδείξας, τὴν δὲ χάριν καὶ τὴν οὐσίαν ἁρμονικῶς συνάψας καὶ ἑνώσας ἄνευ συγχύσεως καὶ συμφυρμοῦ τοῦ ἑνὸς πρὸς ἄλλο, ἅτινα εἶναι φύσει διακεκριμένα καὶ ἀσύγχυτα, καὶ οὕτω μετεβίβασεν ἡμᾶς ἀπὸ τῆς δουλείας τοῦ νόμου εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ, καθὼς λέγει ὁ θεῖος Παῦλος διὰ νὰ μὴ εἴμεθα πλέον δοῦλοι ἀλλὰ ἐλεύθεροι ἀπὸ τοὺς τύπους καὶ ἀπὸ τὰς σκιὰς τοῦ νόμου καὶ νὰ προαγόμεθα εἰς τὴν κατὰ Χριστὸν ἀρετὴν διὰ τῆς εἰς Αὐτὸν πίστεως καὶ ὑπακοῆς, πρᾶγμα τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ τὴν ὑψίστην τῶν πρὸς ἡμᾶς εὐεργεσιῶν τοῦ Χριστοῦ, ὅστις διὰ τοῦτο ἐφανερώθη καὶ κατῆλθεν εἰς τὸν κόσμον, καὶ εἰς τοῦτο ἀπέβλεπεν ἡ συγκατάβασις Αὐτοῦ ἵνα τέλειος ὢν Θεὸς γίνῃ καὶ ἀληθής καὶ τέλειος ἄνθρωπος, ὡς Θεάνθρωπος, πρὸς σωτηρίαν τῆς ἁμαρτωλῆς ἀνθρωπότητος.

Κανεὶς νομίζω δὲν ἀγνοεῖ ὅτι σπουδαιότερος ἀγώνας ρητορικῆς ἐγκωμιαστικοῦ λόγου δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξη ἀπὸ αὐτὸν ἐδῶ, ἐὰν βέβαια ἤθελε προσπαθήσει κανεὶς νὰ τηρήση τὰ καθιερωμένα καὶ πρέποντα.

Ἐγὼ προσωπικὰ δυσκολεύομαι τόσο περισσότερο νὰ ἐπιδιώξω στὴν προκειμένη περίσταση τὸν πρέποντα λόγο, ὅσο νομίζω ὅτι ὅλοι μὲν οἱ ἄνθρωποι ὀφείλουν ἀσφαλῶς αὐτὸ τὸν ἄθλο τῶν ἐγκωμίων πρὸς τὴν Παρθένο, πλὴν ὅμως οὔτε εἶναι καν δυνατὸν νὰ ἐλπίζουν ὅτι θὰ ἀνταποκριθοῦν μὲ τὰ ἐγκώμιά τους στὸ μεγαλεῖο τῆς πραγματικότητας.

Ἀντιγραφεῖσα ἐκ Παλαιᾱς καὶ ἱστορικῆς Περγαμηνῆς καὶ μεταγλωττισθεῖσα ἐκ τοῦ ἀραβικοῡ εἰς τὴν Ἑλληνίδα γλῶσσαν κατὰ τὸ 5390 ἔτος τῆς κοσμογονίας παρὰ Βενιαμίν Μοναχοῦ Ἄραβος, Βιβλιοφύλακος δὲ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Θεοβαδίστου Ὅρους Σινᾶ.

Μετὰ τὴν τριήμερον τοῦ Χριστοῦ Ἀνάστασιν, τὴν ἔνδοξον αὐτοῦ εἰς οὐρανοὺς ἀνάληψιν κατὰ τὸ 5541 τῆς κοσμογονίας, ἦσαν πάντες οἱ Ἀπόστολοι κατὰ τὴν ἐντολὴν τοῦ Κυρίου ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ὑπερώῳ τῆς Ἁγίας Σιών, σύν ΜΑΡΙΑΜ τῇ μητρὶ τοῦ Κυρίου ἡμῶν, καὶ ἔβαλον κλήρους πρὸς ἑαυτοὺς εἰς τὸ ὄνομα ἑκάστου τόπου ἐκ τῶν Ἀποστόλων καὶ ποῦ ἀπελθεῖν κηρῦξαι τὸ Εὑαγγέλιον Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Ἔδοξε οὖν τῇ μητρὶ τοῦ Κυρίου αἰτήσασθαι κλῆρον, ὥστε μηδ’ αὕτη εἴη ἄμοιρος τοῦ κηρύγματος. Βαλόντες γοῦν κλῆρον ἔπεσεν ἐπ’ αὑτὴν ὁ κλῆρος ἀπελθεῖν εἰς Ἰβηρίαν τοῦ κηρῦξαι, ἡ δὲ ἀσμένως ἐδέξατο καὶ ἡτοιμάζετο ἀπελθεῖν· ἐπιστὰς τότε ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριήλ ἔφη αὐτῇ: Θεοτόκε Παρθένε, Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ ἐκ σοῦ γεννηθείς, οὔτω σοι κελεύει, μὴ χωρισθῇς τῆς Ἰουδαίας γῆς, ἤτοι τῆς Ἱερουσαλήμ· ὁ γάρ τόπος ὅς σοὶ κεκλήρωται, οὐκ ἐστιν ἡ Ἰβηρία, ἀλλ’ ἡ Χερσόνησος τῆς Μακεδονίας «Τὸ Ὄρος Ἄθω» καλούμενον, ὅπερ ἀπὸ τοῦ σοῦ προσώπου φωτισθήσεται.

^{Τοῦ ἐν ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἐπιφανίου ἐπισκόπου πόλεως Κωνσταντίας, τῆς Κυπριωνήσου, ἐγκώμιος εἰς τὴν ἁγίαν τὴν Θεοτόκον}

Τὰς ἐκλαμπούσας μαρμαρυγὰς τῆς Θεοτόκου ἀκτῖνας φοβερὰς καὶ ἀκαταλήπτους δυνάμεις, οὐρανοῦ καὶ γῆς οἰκουμένης μυστήριον, θαῦμα, ἱλαστήριον φράσας ὁ τάλας ἐγὼ, εἰς ἀκριβεστέραν ἔννοιαν ὁ τῆς καρδίας μου ἔνδον σκιρτήσας λογισμὸς βαθείας μνήμης, καὶ ὑψηλοτάτης θεωρίας πειρώμενος φέρειν τὸ θαῦμα, τρόμος καὶ φόβος πολὺς καὶ δεινὸς συνέσχε με, ὦ ἀγαπητοί.

Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς μᾶς δίδει αὐτὴν τὴν δυνατότητα, νὰ ἑνωθοῦμε μὲ τὸν Θεὸ καὶ νὰ ἐπανέλθουμε στὸν πρωταρχικὸ σκοπὸ ποὺ εἶχε τάξει ὁ Θεὸς γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Γι᾿ αὐτὸ ἀναγγέλλεται ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ ὡς ἡ ὁδός, ἡ θύρα, ὁ ποιμὴν ὁ καλός, ἡ ζωή, ἡ ἀνάσταση, τὸ φῶς. Εἶναι ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος διορθώνει τὸ λάθος τοῦ πρώτου Ἀδάμ. Ὁ πρῶτος Ἀδὰμ μᾶς χώρισε ἀπὸ τὸν Θεὸ μὲ τὴν ἀνυπακοή του καὶ τὸν ἐγωισμό του. Ὁ δεύτερος Ἀδάμ, ὁ Χριστός, μᾶς ἐπαναφέρει πάλι στὸν Θεὸ μὲ τὴν ἀγάπη Του καὶ τὴν ὑπακοή Του πρὸς τὸν Πατέρα, ὑπακοὴ μέχρι θανάτου, «θανάτου δὲ σταυροῦ». Προσανατολίζει πάλι τὴν ἐλευθερία μας πρὸς τὸν Θεό, ἔτσι ὥστε προσφέροντάς την σ᾿ Αὐτὸν νὰ ἑνωνόμαστε μαζί Του.

^{Εἰς τὸν εὐαγγελισμὸν τῆς Θεοτόκου, καὶ κατὰ Ἀρείου δυσσεβοῦς - Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου}

Δυὸ τρόπους μπορεῖς νὰ μεταχειρισθῇς γιὰ νὰ δεχθῇς τὴν βοήθεια καὶ προστασία τῶν ἐπουρανίων ἁγίων.