Εἰς τὸν Ζακχαῖον τὸν τελώνην - Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος

Οἱ τῶν καλῶν ἐρῶντες, οὐδὲν ἀπέχουσι τῶν διψώντων,
ὦ ἀγαπητοί.
Ὅσῳ γὰρ οὐχ εὑρίσκουσι τὸ ζητούμενον,
τοσούτῳ πρὸς τὴν δίψαν τῶν ποθουμένων ἐκκαίονται·
καὶ νύκτωρ μὲν φαντάζονται τὰς ποθουμένας,
ὡς διψῶντες, πηγάς·
μεθ' ἡμέραν δὲ τόπον ἐκ τόπου περιερχόμενοι,
ὄμμασι πολυκινήτοις περιβλεπόμενοι,
ζητοῦσι τὰ τῆς καρδίας ποθούμενα.
Καὶ ὥσπερ ὁδοιπόροι ἐν ὥρᾳ καύσωνος τὴν ἄνυδρον γῆν διατρέχουσιν,
ὑπὸ τῆς δίψης πιεσθέντες,
καὶ τὰς πηγὰς περιβλέπονται, ὡς πολλάκις
καὶ ἐπὶ βουνοὺς ἀνατρέχοντας αὐτοὺς ὅπου πηγή·
κἂν ἴδωσιν αὐτὴν πόῤῥωθεν, χαίρουσι,
καὶ ἐπιτείνονται τὴν πορείαν πρὸς αὐτὴν σπεύδοντες·
εἶτα ἐλθόντες ἐπὶ τὴν πηγὴν τὴν δίψαν τῷ ὕδατι παύουσι·
τοιοῦτοί εἰσιν οἱ φιλόχριστοι ἄνδρες.

Ἐν γὰρ τῇ ἡμέρᾳ τὸν ποθούμενον αὐτοῖς Χριστὸν ἔργοις ἀγαθοῖς ἐκζητοῦσι,
καὶ ἐν νυκτὶ δι' εὐχῶν προσομιλοῦσιν αὐτῷ,
καὶ ἐν τοῖς ὕπνοις μετ' αὐτοῦ βηματίζειν φαντάζονται·
ἐὰν ἐν ὁράμασιν αὐτὸν ἴδωσι πόῤῥωθεν,

χαίρονται καὶ ἀγάλλονται, ὥσπερ οἱ διψῶντες,
ὅταν εὕρωσι τὰς ποθουμένας πηγάς·
καὶ πάλιν διυπνισθέντες καθεύδειν ἐθέλουσιν,
ἵνα τῇ αὐτῇ ὀπτασίᾳ τοῖς ὕπνοις περιτύχωσι.

Τοιοῦτος ἦν καὶ Ζακχαῖος,
ὁ ἀρτίως ὑμῖν ὑπὸ τοῦ εὐαγγελίου διαναγνωσθείς.
Ὅρα γάρ μοι αὐτὸν καὶ τρέχοντα,
καὶ πόθῳ φλεγόμενον θείῳ,
καὶ ἐπὶ τὸ δένδρον ἀναβαίνοντα,
καὶ Ἰησοῦν περιβλεπόμενον,
ὅπως ἴδῃ τὴν ζωοφόρον πηγήν.

Θεωρήσας δὲ Ζακχαῖος τὸν Κύριον,
τὴν μὲν ὅρασιν ἀνέπαυσε,
τὴν δὲ καρδίαν πλέον πρὸς πόθον ἐξέκαυσεν.
Εἰσελθὼν δὲ, φησὶν, ὁ Ἰησοῦς εἰς Ἱεριχὼ, διήρχετο.
Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι Ζακχαῖος·
καὶ οὗτος ἦν ἀρχιτελώνης, καὶ οὗτος ἦν πλούσιος·
καὶ ἐπεθύμει ἰδεῖν τὸν Ἰησοῦν,
ὅτι ἐκεῖ ἤμελλε διέρχεσθαι.

Ὅρα μοι πόθον ἀνθρώπου, ἀγαπητέ.
Καὶ οὐκ ἠδύνατο βλέπειν ἀπὸ τοῦ ὄχλου,
ὅτι μικρὸς ἦν τῇ ἡλικίᾳ.
Καὶ προλαβὼν εἰς τὰ ἔμπροσθεν,
ἀνέβη ἐπὶ συκομορέαν, ἵνα ἴδῃ τὸν Ἰησοῦν,
ὅτι ἐκεῖθεν ἤμελλε διέρχεσθαι.
Ζακχαῖος ὁ τὴν ἡλικίαν τοῦ σώματος μικρὸς,
τῇ δὲ φρονήσει τοῦ πνεύματος μέγας,
ἐζήτει ἰδεῖν τὸν Ἰησοῦν,
ἐπεθύμει ἰδεῖν τὸν Θεὸν ἐν ἀνθρώποις τὰ οὐράνια χαριζόμενον·
ἐζήτει ἰδεῖν τὸν τῶν ἀγγέλων κτιστὴν,
καὶ τοῦ οὐρανίου καὶ ὑπεργείου φωτὸς λαμπαδοθέτην βήμασιν ἀνθρωπίνοις περιπατοῦντα·
ἐζήτει ἰδεῖν πῶς ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης ἐν τῇ νεφέλῃ τοῦ σώματος καθεζόμενος,
τῶν πιστῶν τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας κατηύγασεν·
ἐζήτει ἰδεῖν τὸν Θεὸν Ἰησοῦν, τὸ καλὸν σχῆμα,
τὸ ποθεινὸν πρᾶγμα, τὸ γλυκὺ ὄνομα Ἰησοῦν,
τὸν ἐκ τοῦ ὀνόματος πρᾶγμα σημαίνοντα·
ἐπεθύμει ἰδεῖν τὸ πορφυρόμαλλον πρόβατον,
οὗ τὸ αἷμα τὴν οἰκουμένην ἐξηγόρασε,
καὶ ὁ πόκος αὐτοῦ ἀπὸ Ἀδὰμ μέχρι τέλους γυμνωθέντας ἐσκέπασεν·
ἐπεθύμει ἰδεῖν ὁ αἰχμάλωτος στρατιώτης τὸν ἴδιον βασιλέα, τὸ πρόβατον τὸν ποιμένα,
ὁ πεπλανημένος τὴν ὁδὸν,
ὁ ἐσκοτισμένος τὸ φέγγος·
ἐπεθύμει ἰδεῖν τὸν τῆς εὐσεβείας κήρυκα,
ὁ μὴ ἔχων τὸ τῆς θεογνωσίας γλυκύτατον ἄρτυμα·
ἐζήτει ἰδεῖν ὁ ἄῤῥωστος τὴν ὑγείαν,
ὁ πεινῶν τὸν οὐράνιον ἄρτον,
ὁ διψῶν τὴν ζωοφόρον πηγήν·
ἐπεθύμει ἰδεῖν τὸν τῶν ἱερέων ζωοδότην,
καὶ ἐξυπνιστὴν τοῦ Λαζάρου.
Ὢ ἔρωτος θείου, ὢ ἐπιθυμίας ἀγαθῆς!
ὢ ἔρωτος χρυσοπτέρου, μᾶλλον δὲ Χριστοῦ,
τοῦ τὴν ἔχουσαν αὑτὸν ψυχὴν εἰς οὐρανοὺς ἀναφέροντος!

Ἤδη ὁ θεῖος ἔρως, ὁ ἄρας αὐτὸν ἀπὸ τῆς γῆς, δενδροβάτην παρεσκεύασεν·
οὐκ ἔτι τὰ ἐπίγεια βλέπειν αὐτὸν ἤδη,
οὐκ ἔτι ἀνθρώποις συνεχώρησεν αὐτὸν ὁμιλεῖν·
ἀλλὰ πρὸς θείαν βλέψας ἀγάπην,
τὰ οὐράνια ἐξεδέχετο·
ἀπ' ἐκείνων πρὸς ἐκεῖνα ἔτρεχε πρὸς ἃ ἠπείγετο,
καὶ ἐπὶ τὸ δένδρον ἀναβὰς περιεβλέπετο τὸν Χριστὸν, καὶ τῇ διανοίᾳ τῆς νεφέλης ἐπέβαινεν.

Ἰδὼν δὲ τὸν Χριστὸν ὁ Ζακχαῖος, ἁρμοζόντως ἔλεγε·
Πρὸς σὲ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς μου τὸν κατοικοῦντα ἐν τῷ οὐρανῷ.
Εἶδε Ζακχαῖος τὸν Κύριον,
καὶ πλέον πρὸς πόθον ἐξεφλέγετο·
ἥψατο αὐτοῦ τῆς καρδίας,
καὶ ἄλλος ἐξ ἄλλου ἐγίνετο,
ἀντὶ τελώνου ζηλωτὴς,
ἀντὶ ἀπίστου πιστὸς,
καὶ ἀντὶ λύκου πρόβατον σφραγιδοφόρον.
Τίς οὕτω ποθεῖ πατέρα, ἢ μητέρα,
τίς οὕτω ποτὲ ἠγάπησε γυναῖκα ἢ τέκνα,
ὡς Ζακχαῖος τὸν Κύριον,
ὡς ἐξ αὐτοῦ τοῦ πράγματος ἔστι δοκιμάσαι;
Πάντα γὰρ αὐτοῦ τὰ ὑπάρχοντα διὰ τὸν Χριστὸν τοῖς πένησιν ἔδωκε, καὶ οὓς ἐσυκοφάντησε, τετραπλασίονα ἀπέδωκεν.
Ὢ μαθητοῦ τρόπος ἀγαθὸς,
ὢ διδασκάλου ἐπιείκεια καὶ δύναμις θεία,
ἐκ τοῦ ὀφθῆναι μόνον τὸν Ἰησοῦν εἰς πρᾶξιν ἐνάγοντα!
Οὔπω γὰρ κατηχητικὸν λόγον τῷ Ζακχαίῳ ἔλεγεν ὁ Κύριος, ἀλλ' ὤφθη μόνον τῷ ποθοῦντι,
καὶ ἡ τῆς πίστεως δύναμις ὑπὲρ τῆς τοῦ ποθοῦντος καρδίας ἀνείλκετο.
Τοιοῦτόν τι γέγονε καὶ ἐπὶ τῆς αἱμοῤῥοούσης·
προσελθοῦσα γὰρ τῷ Κυρίῳ, καὶ ἀξιοῦσα αὐτὸν,
ἵνα ἰάσηται αὐτὴν,
οὐ μὴν ἐξεδέχετο τὴν ἀφὴν τῆς χειρὸς,
ἀλλὰ αὐτὴ προσελθοῦσα ἥψατο αὐτοῦ τοῦ κρασπέδου κρυφίως·
καὶ ἡ δύναμις τῆς ἰάσεως ὑπὸ τῆς ἁψαμένης
ὡς σπόγγος εἵλκετο.

Καὶ ὁ μὲν Ζακχαῖος ἀγνοῶν ἐποίει,
θείῳ ζήλῳ φερόμενος,
καὶ πνευματικῷ ἔρωτι φλεγόμενος ἐπὶ τὴν συκομορέαν ἔτρεχεν·

ὁ δὲ Κύριος μυστικόν τι θεωρήσας, ἔλεγε,
Κατάβηθι· οἶδά σου τὴν ψυχὴν,
οἶδά σου τὸν ὅσιον ἔρωτα·
Κατάβηθι· μνήσθητι ὅτι ὁ Ἀδὰμ γυμνωθεὶς,
ὑπὸ συκῆν ἐκρύβη·
σὺ δὲ θέλων σωθῆναι, ἐπὶ συκομορέαν μὴ ἀνάτρεχε.
∆εῖ με τὸ συκόμορον τοῦτο ξηρᾶναι,
καὶ ἄλλο φυτεῦσαι, σταυρόν.
Ἐκεῖνο χρηστὸν δένδρον ἐστὶν,
ἐπ' ἐκεῖνο βήματι ψυχῆς ἀνάτρεχε.
Ἐκεῖθεν γὰρ εἰς οὐρανοὺς ἕτοιμος ἀκοντίζῃ·
εἰς τοῦτο τὸ δένδρον καὶ ὁ ὄφις τοῖς φύλλοις περιπλέκεται, εἰς τοῦτο κρύπτεται,
ἐν τούτῳ ἐνόσσευσε·
σπεῦσον,
κατάβηθι πρὸ τοῦ αὐτὸν ψιθυρίζειν τῇ ψυχῇ σου,
ὡς καὶ ἐπὶ τῆς Εὔας πείσας αὐτὴν γεύσασθαι τῆς γλυκείας ἡδονῆς·
σπεῦσον, κατάβηθι· ἕως ἕστηκα ἐγὼ, κατάβηθι·
ἐμοῦ γὰρ ὁρῶντος αὐτὸν, ἐκεῖνος πεφίμωται. Σπεῦσον, κατάβηθι,
οὐ θέλω σε ἐᾶσαι ἐπὶ τὴν συκομορέαν,
οὐ θέλω σε ἀπολέσθαι·
ἐμὸν γὰρ εἶ πρόβατον, ἐμοὶ προσέδραμες.
Σπεῦσον, κατάβηθι, καὶ πρόλαβε εἰς τὸν οἶκόν σου· δεῖ με ἀναπαύειν ἐκεῖ.

Ὅπου γὰρ πίστις, ἐκεῖ ἀναπαύομαι·
ὅπου ἀγάπη, ἐκεῖ ἀπέρχομαι.
Οἶδα τί μέλλεις ποιεῖν·
οἶδα ὅτι ὅλα σου τὰ ὑπάρχοντα μέλλεις διδόναι πένησι,
καὶ πρῶτον ἀποδιδόναι οἷς ἐσυκοφάντησας, τετραπλασίονα.
Παρὰ τοῖς τοιούτοις ἡδέως αὐλίζομαι.

Καὶ ὁ Ζακχαῖος σπεύσας κατέβη,
καὶ ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ,
καὶ Ἰησοῦν ὑπεδέξατο.
Χαρᾶς δὲ ἐμπλησθεὶς, σταθεὶς εἶπεν·
οὐ περιπατῶν, οὐ καθήμενος, ἀλλὰ σταθεὶς,
ἵνα δείξῃ τὴν τῆς ψυχῆς αὐτοῦ ἀμετάθετον γνώμην·
σταθεὶς εἶπεν, ὅτε ζέων τῷ πνεύματι,
ἀμεταμέλητα νοήσας ἠγωνίζετο·
ᾔδει γὰρ ὅπου σπείρει, καὶ ὅπου μέλλει θερίζειν·
καὶ εἶπεν·
Ἰδοὺ τὰ ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων μου δίδωμι τοῖς πτωχοῖς·
καὶ οὓς ἐσυκοφάντησα,
τετραπλασίονα ἀποδίδωμι.
Ὢ ἐξομολόγησις καθαρὰ,
ἐκ καρδίας καθαρᾶς προερχομένη·
ἐξομολόγησις ἀνεπαίσχυντος ἀνεπαισχύντῳ δόξῃ Θεοῦ παρισταμένη,
πίστιν ἀποπνέουσα,
καὶ δικαιοσύνην ἀνθοῦσα!
ἧς δικαιοσύνης καταξιώσειεν ἡμᾶς ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ,
ᾧ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

^{Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Πολιτισµικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, © 2006.
Επιτρέπεται η ελεύθερη χρήση του υλικού µε αναφορά στην πηγή προέλευσής του.}