Τα αίτια της σύγχρονης ποικιλόμορφης κρίσης

Μακαριώτατε, Σεβασμιώτατοι, Ἅγιοι Ἀδελφοὶ

Μὲ δέος ἀνέρχομαι τὶς βαθμίδες τοῦ ἱεροῦ τούτου βήματος διὰ νὰ ὁμιλήσω ἐνώπιον τοῦ Ἱεροῦ Σώματος τῆς Ἱεραρχίας τῆς καθ’ Ἑλλάδα Ἁγιωτάτης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας καὶ νὰ ἐκθέσω τοὺς προβληματισμοὺς καὶ τὶς ἀνησυχίες μου διὰ τὸ θέμα τὸ ὁποῖον ἀνετέθη εἰς τὴν ἐλαχιστότητά μου ὑπὸ τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου μὲ τὸν τίτλον «Τὰ αἴτια τῆς σύγχρονης ποικιλόμορφης κρίσης».

Αἰσθάνομαι εἰλικρινὰ πολὺ μικρός, ἀπευθυνόμενος εἰς παλιοὺς Ἀρχιερεῖς μὲ ἔτη πολλὰ εἰς τὴν ἀρχιερατικὴ διακονία καὶ εὐθύνη, μὲ ἱκανότητες καὶ γνώσεις καὶ ἐμπειρία, ἀπὸ τὶς ὁποῖες πόρρω ἀπέχω. Αἰσθάνομαι λοιπὸν τὴν ἀνάγκη νὰ εὐχαριστήσω τὸν Μακαριώτατο Πρόεδρο καὶ τὰ μέλη τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου διὰ τὴν ἐπιδειχθεῖσα πρὸς ἐμὲ ἐμπιστοσύνη καὶ καλοῦμαι αὐτὴ τὴν ὥρα νὰ ἀναμετρηθῶ μὲ τὴν εὐθύνη μου.

Θέλω ἐπίσης ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ νὰ εὐχαριστήσω τοὺς Σεβασμιωτάτους ἀδελφοὺς μετὰ τῶν ὁποίων συνεργασθήκαμε διὰ τὸν καταρτισμὸ τῶν βασικῶν συνιστωσῶν τῆς παρούσης εἰσηγήσεως ἤτοι τοὺς Σεβασμιωτάτους ἀδελφοὺς Φθιώτιδος κ. Νικολάο, Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικὴς κ. Νικολάο, καθὼς καὶ τοὺς Σέβ. Ζακύνθου Χρυσόστομο, Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεο καὶ Δημητριάδος κ. Ἰγνάτιο.

Τὸ θέμα εἶναι πολὺ μεγάλο, ἐνῶ οἱ καταστάσεις τὶς ὁποῖες διερχόμεθα εἶναι ὄντως κρίσιμες. Ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ λαοῦ ἔχει τὴν αἴσθηση ὅτι ἔχουμε ἤδη ἀργήσει νὰ μιλήσουμε καὶ μὲ ἀγωνία ἀναμένει τὸ λόγο τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ εὐθύνες μᾶς εἶναι πολὺ μεγάλες.

Καλούμεθα ἐπίσης νὰ μιλήσουμε σὲ μία ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποία ὑπάρχουν δυνάμεις στὸν τόπο μας, οἱ ὁποῖες ἐπιτίθενται μετὰ μανίας ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας καὶ προσπαθοῦν νὰ τὴν ὁδηγήσουν στὸ περιθώριο τῆς ζωῆς τοῦ τόπου μας. Ὅπως ὀρθότατα σημειώνει ἅγιος ἀδελφός: «Αὐτὸ ποὺ ζεῖ ὁ κόσμος στὴν περίοδο αὐτὴ δὲν τὸ ἔζησε ποτὲ κατὰ τὸ παρελθόν. Αὐτὸ ποὺ συμβαίνει στὴν πατρίδα μας εἶναι πρωτόγνωρο καὶ συνταρακτικό. Μαζὶ μὲ τὴν πνευματική, κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ κρίση συμβαδίζει καὶ ἡ πάσης φύσεως ἀνατροπὴ»[1].

Πρόκειται γιὰ προσπάθεια ἐκρίζωσης καὶ ἐκθεμελίωσης πολλῶν παραδεδομένων, τὰ ὁποία μέχρι τώρα θεωροῦνταν αὐτονόητα γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ τόπου μας. Ἀπὸ κοινωνικῆς πλευρᾶς ἐπιχειρεῖται μία ἀνατροπὴ δεδομένων καὶ δικαιωμάτων καὶ μάλιστα μὲ ἕνα πρωτοφανὲς ἐπιχείρημα.

Τὰ ἀπαιτοῦν τὰ μέτρα αὐτὰ οἱ δανειστές μας. Δηλώνουμε δηλαδὴ ὅτι εἴμαστε μία χώρα ὑπὸ κατοχὴ καὶ ἐκτελοῦμε ἐντολὲς τῶν κυριάρχων-δανειστῶν μας. Τὸ ἐρώτημα τὸ ὁποῖο γεννᾶται εἶναι ἐὰν οἱ ἀπαιτήσεις τοὺς ἀφοροῦν μόνον οἰκονομικὰ καὶ ἀσφαλιστικὰ θέματα ἤ ἀφοροῦν καὶ τὴν πνευματικὴ καὶ πολιτιστικὴ φυσιογνωμία τῆς Πατρίδος μας.

Τὸ ἱστορικό της κρίσεως

Ἡ οἰκονομικὴ κρίση ἡ ὁποία ταλαιπωρεῖ καὶ δυναστεύει τὴ χώρα μας εἶναι ἡ κορυφὴ τοῦ παγόβουνου. Εἶναι συνέπεια καὶ καρπὸς μίας ἄλλης κρίσης τὴν ὁποία θὰ προσπαθήσουμε νὰ προσεγγίσουμε. Ἡ οἰκονομικὴ κρίση εἶναι παγκόσμια, ἀλλὰ καὶ τοπική. Θέλω λίγο νὰ σταθῶ στὴν παγκοσμιότητα αὐτῆς τῆς κρίσης. Στὸ κατὰ πόσον δηλαδὴ εἶναι κρίση ποὺ πηγάζει ἀπὸ συγκεκριμένες λαθεμένες οἰκονομικὲς ἐπιλογὲς ἡ εἶναι κατασκευασμένη, δηλαδὴ μία κρίση-ἐργαλεῖο, ποὺ ἀποβλέπει σὲ ἄλλους σκοπούς. Μία κρίση ποὺ ἀποβλέπει σὲ ἕνα παγκόσμιο ἔλεγχο.

Μία προσεκτικὴ ματιὰ στὴν ὅλη δομὴ τῆς «κρίσης» ὁδηγεῖ τὴ σκέψη πρὸς τὸ δεύτερο. Εἶναι μία κρίση-ἐργαλεῖο ἡ ὁποία ὁδηγεῖ στὸν ἔλεγχο τῶν πάντων. Ἀσφαλῶς ὑπάρχουν καὶ οἱ ἀνθρώπινες ἀδυναμίες καὶ τὰ ἀνθρώπινα λάθη καὶ οἱ ἐσφαλμένοι χειρισμοί. Ὅλα αὐτὰ ὅμως ἀξιοποιοῦνται προκειμένου νὰ ἐπιτευχθεῖ τὸ σχέδιο.

Μία ματιὰ στὸ τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἐξελίχθηκαν τὰ πράγματα στὸν τόπο μας δημιουργεῖ τὴν βεβαιότητα, ὅτι ἐφαρμόστηκε ἕνα ὀργανωμένο σχέδιο μὲ τὴν συμμετοχὴ πολιτικῶν δυνάμεων τοῦ τόπου μας, τὸ ὁποῖο μᾶς ὁδήγησε στὴ σημερινὴ αἰχμαλωσία τῆς πατρίδος μας σὲ ἀλλότριες δυνάμεις, οἱ ὁποῖες ἐπιβάλλουν τὸν δικό τους τρόπο διακυβέρνησης καὶ μὲ τὰ ἐδῶ ὄργανά τους, ἐπιχειροῦν νὰ ἀλλοιώσουν τὴν πολιτισμικὴ ταυτότητα τοῦ τόπου μας.

Ὁ κάθε λογικὸς ἄνθρωπος διερωτᾶται: Γιατί δὲν πήραμε νωρίτερα ὅλα αὐτὰ τὰ δύσκολα μέτρα, ποὺ σήμερα χαρακτηρίζονται ἀναγκαῖα. Ὅλες αὐτὲς τὶς παθογένειες τῆς κοινωνίας καὶ τῆς οἰκονομίας ποῦ σήμερα ἐπιχειροῦμε μὲ βίαιο τρόπο νὰ ἀλλάξουμε, γιατί δὲν τὶς ἀλλάξαμε στὴν ὥρα τους. Γιατί ἔπρεπε νὰ φθάσουμε μέχρις ἐδῶ; Τὰ πρόσωπα στὴν πολιτικὴ σκηνὴ τοῦ τόπου μας εἶναι, ἐδῶ καὶ δεκαετίες, τὰ ἴδια. Πῶς τότε ὑπολόγιζαν τὸ πολιτικὸ κόστος, γνωρίζοντας ὅτι ὁδηγοῦν τὴ χώρα στὴ καταστροφὴ καὶ σήμερα αἰσθάνονται ἀσφαλεῖς, γιατί ἐνεργοῦν ὡς ἐντολοδόχοι; Σήμερα γίνονται ριζικὲς ἀνατροπὲς γιὰ τὶς ὁποῖες ἄλλοτε θὰ ἀναστατωνόταν ὅλη ἡ Ἑλλάδα καὶ σήμερα ἐπιβάλλονται χωρὶς σχεδὸν ἀντιδράσεις.

Ἂς δοῦμε λίγο καὶ σὲ τοπικὸ ἐπίπεδο τὴν κρίση.

Ἡ οἰκονομική μας κρίση μὲ πολὺ ἁπλὰ λόγια ὀφείλεται στὴ διαφορὰ μεταξὺ παραγωγῆς καὶ κατανάλωσης. Στὸν ἀργὸ ρυθμὸ τῆς παραγωγῆς ποὺ ἐπιτυγχάνουμε ἀπέναντι στὸ ὑψηλὸ βιοτικὸ ἐπίπεδο ποὺ μάθαμε νὰ ζοῦμε. Ὅταν ὅσα καταναλώνουμε εἶναι πολὺ περισσότερα ἀπὸ ὅσα παράγουμε, τότε τὸ οἰκονομικὸ ἰσοζύγιο γέρνει πρὸς τὴν πλευρὰ τῶν ἐξόδων. Ἡ χώρα μας γιὰ νὰ ἀντεπεξέλθει, ἀναγκάζεται νὰ δανείζεται μὲ τὴν ἐλπίδα ὅτι τὸ διαταραγμένο ἰσοζύγιο θὰ ἀνακάμψει. Ὅταν αὐτὸ δὲν γίνεται καὶ οἱ δανειστὲς ἀπαιτοῦν τὴν ἐπιστροφὴ τῶν δανεισθέντων σὺν τόκω, τότε φθάνουμε στὴν κρίση καὶ στὴν χρεωκοπία.

Εἶναι καὶ ἄλλες χῶρες ποὺ εὑρίσκονται σὲ δεινὴ οἰκονομικὴ θέση καὶ λαμβάνουν σκληρὰ οἰκονομικὰ μέτρα, δὲν εὑρίσκονται ὅμως στὴν ἴδια ἀνυποληψία στὴν ὁποία εὑρίσκεται ἡ χώρα μας. Πρόκειται γιὰ ἕνα διεθνῆ διασυρμὸ καὶ χλευασμὸ τῆς πατρίδας μας καὶ τῶν κατοίκων της, ποὺ τραυματίζει τὴν ἐθνική μας ἀξιοπρέπεια. Ἀκούσαμε ἀπὸ ὁμογενεῖς ὅτι ἔφθασαν στὸ σημεῖο νὰ ντρέπονται νὰ δηλώνουν ὅτι εἶναι Ἕλληνες, διότι αὐτὴ ἡ πληροφορία προκαλοῦσε τὸν χλευασμὸ τῶν συνομιλητῶν τους.

Ἡ αἰτία τοῦ διασυρμοῦ ὀφείλεται στὰ ψευδῆ στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα ἔδιναν στὴν παγκόσμια κοινότητα καὶ στὰ ἁρμόδια εὐρωπαϊκὰ ὄργανα οἱ ὑπεύθυνες -ὑποτίθεται- ἑλληνικὲς κυβερνήσεις. Μία συνειδητὴ προσπάθεια ἐξαπάτησης, τὴν ὁποία ἐὰν ἔκανε ἕνας ἁπλὸς ἕλληνας πολίτης ἀπέναντι στὸ ἑλληνικὸ δημόσιο, θὰ ὁδηγεῖτο σὲ δικαστικὴ κρίση καὶ καταδίκη. Μία τέτοια συμπεριφορὰ ἐξέθεσε διεθνῶς τὴ χώρα μας, τραυμάτισε καίρια τὴν ἀξιοπρέπειά της καὶ μᾶς εὐτέλισε ὡς λαὸ στὴ διεθνῆ κοινότητα.

Εἶναι προφανὲς ὅτι τέτοιες συμπεριφορὲς προέρχονται ἀπὸ ἀνθρώπους διεφθαρμένους, οἱ ὁποῖοι ὑποτάσσουν στὸ ἀτομικὸ συμφέρον καὶ στὴν ἰδιοτέλειά τους, τὴν οἰκονομία ἀλλὰ καὶ τὴν ἀξιοπρέπεια ἑνὸς ὁλόκληρου λαοῦ. Δομικὰ στοιχεῖα αὐτῆς τῆς οἰκονομικῆς κρίσης εἶναι ἡ διαφθορὰ τῶν θεσμῶν, ἡ διαφθορὰ τῆς κοινωνίας καὶ τῶν ἐπὶ μέρους πολιτῶν, καθὼς καὶ τὰ φαινόμενα τῆς διαπλοκῆς. Ὅλα αὐτὰ τὰ νοσηρὰ φαινόμενα, δείχνουν ἐν τέλει τὴν ἀληθινὴ ποιότητα τῆς κρίσης, ἡ ὁποία εἶναι πνευματικὴ καὶ ἔχει σὰν καρπὸ της, τὴν οἰκονομική.

Ἤδη ἡ δυσαναλογία μεταξὺ παραγωγῆς καὶ κατανάλωσης συνιστᾶ ὄχι μόνον οἰκονομικὸ μέγεθος, ἀλλὰ πρωτίστως πνευματικὸ γεγονός. Σημεῖο πνευματικῆς κρίσης τὸ ὁποῖον ἀφορᾶ τόσο τὴν ἡγεσία, ὅσο καὶ τὸ λαό. Μία ἡγεσία ποὺ δὲν μπόρεσε νὰ σταθεῖ ὑπεύθυνα ἀπέναντι στὸ λαό, ποὺ δὲν μπόρεσε ἤ δὲν ἤθελε νὰ μιλήσει τὴ γλώσσα τῆς ἀλήθειας, ποὺ πρόβαλε λαθεμένα πρότυπα, ποὺ καλλιέργησε τὶς πελατιακὲς σχέσεις, μόνο καὶ μόνο γιατί εἶχε σὰν στόχο τὴν κατοχὴ καὶ τὴ νομὴ τῆς ἐξουσίας.

Μία ἡγεσία ποὺ παγίδευσε τὸ λαὸ δίδοντας οἰκονομικὲς παροχὲς χωρὶς νὰ ὑπάρχουν τὰ ἀνάλογα ἀποθέματα. Μία ἡγεσία ποὺ γνώριζε τὴν κατάσταση τῆς οἰκονομίας τῆς χώρας, ἀλλὰ ποὺ ἐγκληματικὰ σιωποῦσε. Μία ἡγεσία ποὺ οὐσιαστικὰ ὑπονόμευσε τὰ πραγματικὰ συμφέροντα τῆς χώρας καὶ τοῦ λαοῦ.

Κι’ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἕνας λαὸς ποὺ λειτούργησε ἀνεύθυνα. Ποῦ γνώριζε καὶ ἄκουγε ὅτι οἱ παροχὲς τὶς ὁποῖες τοῦ πρόσφερε ἡ ἡγεσία δὲν προήρχοντο ἀπὸ τὴν ἐγχώρια παραγωγή, ἀπὸ ἀποθέματα, ἀλλὰ ἀπὸ δάνεια. Ἕνας λαὸς ποὺ δὲν ἀγωνίσθηκε γιὰ τὴν προκοπὴ τῆς χώρας, ποὺ οὐδέποτε πρόσεξε σχετικὲς προειδοποιήσεις, ἀλλὰ παραδόθηκε στὴν εὐμάρεια, στὸν εὔκολο πλουτισμὸ καὶ στὴν καλοπέραση, ἐπιδόθηκε στὴν κομπίνα καὶ στὴν ἐξαπάτηση, ποὺ δὲν προβληματίσθηκε γιὰ τὴν ἀλήθεια τῶν πραγμάτων, ποὺ στερημένος ἀπὸ οὐσιαστικὴ παιδεία δὲν στάθηκε μὲ κριτικὸ πνεῦμα ἀπέναντι στὴν ἐξουσία. Ἡ αὐθαίρετη ἀπαίτηση δικαιωμάτων ἀπὸ συντεχνίες καὶ κοινωνικὲς ὁμάδες μὲ πλήρη ἀδιαφορία γιὰ τὴν κοινωνικὴ συνοχὴ ὁδήγησαν κατὰ τὸ μεγαλύτερο μέρος στὴν σημερινὴ κατάσταση.

Ἡ οὐσία τῆς πνευματικῆς κρίσης εἶναι ἡ ἀπουσία νοήματος ζωῆς καὶ ὁ ἐγκλωβισμὸς τοῦ ἀνθρώπου στὸ εὐθύγραμμο παρόν, δηλαδὴ ὁ ἐγκλωβισμός του στὸ ἐγωκρατούμενο ἔνστικτο. Ἕνα παρὸν χωρὶς μέλλον, χωρὶς ὅραμα. Ἕνα παρὸν καταδικασμένο στὸ ἀνιαρὸ καὶ μονότονο. Ἡ μετατροπὴ τῆς ζωῆς σ’ ἕνα χρονικὸ διάστημα ἀνάμεσα σὲ δύο ἡμερομηνίες, αὐτές, τῆς γέννησης καὶ τῆς ταφῆς, μὲ ἄγνωστο τὸ μεταξύ τους διάστημα. Σὲ μία τέτοια προοπτικὴ τὸ ἃ-σκοπὸ συναγωνίζεται τὸ παρὰ-λόγο καὶ τὸν ἀγώνα τὸν κερδίζει πάντα τὸ τραγικό, ὅπως θαυμάσια ἐπισημαίνει ὁ ἅγιος -πλέον- Ἰουστίνος Πόποβιτς.

Ὅταν ἀπευθύνεσαι σὲ νέους ἀνθρώπους καὶ τοὺς ἐρωτάς: «γιατί παιδί μου παίρνεις ναρκωτικά;» καὶ σοὺ ἀπαντοῦν: «πέστε μου ἐσεῖς γιατί νὰ μὴν πάρω; Δὲν ἐλπίζω τίποτα, δὲν περιμένω τίποτα, ἡ μόνη μου χαρὰ εἶναι ὅταν τρυπάω τὴν ἔνεση καὶ ταξιδεύω» ἡ ὅταν ἐπισημαίνεις σὲ ἕνα νέο ἄνθρωπο ὅτι παίρνοντας ναρκωτικὰ θὰ πεθάνει καὶ ἐκεῖνος σου ἀπαντᾶ μὲ ἕνα τραγικὸ χαμόγελο: «ἐσεῖς δὲν καταλαβαίνετε ὅτι ἐγὼ παίρνω ναρκωτικὰ γιὰ νὰ ζήσω» τότε ἀντιλαμβάνεσαι πόσο ἀπίστευτα ἀληθινὸς καὶ πόσο τραγικὰ ἐπίκαιρος εἶναι ὁ Ἅγιος αὐτὸς τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος.

Ἑπόμενο εἶναι μία οὐσιαστικὴ ἀπουσία νοήματος τῆς ζωῆς νὰ τὴν ὁδηγεῖ σὲ κατανάλωση, σὲ κυνήγι εὐδαιμονίας, σὲ ἀναζήτηση ἐγωϊστικὴς ἀπόλαυσης. Τὸ ἄγχος τῆς ἀνασφάλειας-μίας ἀνασφάλειας ποὺ εἶναι πλέον κατάσταση ὑπαρξιακὴ - κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ ζεῖ σὲ κλίμα πανικοῦ.

Αὐτὴ ἡ ἀπουσία νοήματος ζωῆς συνιστᾶ τὴν πιὸ ριζική, τὴν προσωπικὴ κρίση τοῦ ἀνθρώπου. Σηματοδοτεῖ τὴν ὑπαρξιακή του ἀποτυχία μὲ ὅλες τὶς περαιτέρω τραγικὲς συνέπειες, τὴν ἀνικανότητά του νὰ ἀντισταθεῖ σὲ ὅ,τι τὸν εὐτελίζει.

Ἔγινε πολὺς λόγος στοὺς ἔσχατους καιροὺς γιὰ τὴ διαφθορὰ τῆς δημόσιας ζωῆς καὶ τὴ λεηλασία τοῦ κράτους. Ἡ πάταξή της ἔγινε σημαία γιὰ τὴ διεκδίκηση τῆς ἐξουσίας. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν μία βαθύτερη καὶ μεγαλύτερη διαφθορὰ καὶ μία κοινωνία ζωσμένη στὸ μαγγανοπήγαδο μίας πολιτικῆς χωρὶς ὁράματα, ποὺ ἀδυνατεῖ νὰ καταλάβει ὅτι ἡ διαφθορὰ εἶναι πράξη ἀπόγνωσης, ἕνα κυνήγι εὐτυχίας σ’ ἕνα κόσμο ποὺ θεοποίησε τὴν κατανάλωση. Ὅταν δὲν ὑπάρχει ἄλλο ὅραμα ζωῆς πέρα ἀπὸ τὴν κατανάλωση, ὅταν ἡ οἰκονομικὴ δύναμη καὶ ἡ ἐπίδειξή της γίνεται ὁ μόνος τρόπος κοινωνικῆς καταξίωσης, τότε ἡ διαφθορὰ εἶναι ὁ μόνος δρόμος ζωῆς, διότι διαφορετικά, ἂν δὲν εἶσαι διεφθαρμένος, εἶσαι ἀνόητος.

Τὸ κυνήγι τῆς κατανάλωσης, ποὺ πηγάζει ἀπὸ μία ζωὴ χωρὶς νόημα, μετέτρεψε τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ ἐλεύθερη προσωπικότητα σὲ γρανάζι μίας ἀπρόσωπης μηχανῆς. Ἡ οἰκονομία δὲν ὑπηρετεῖ πλέον τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἀπρόσωπο γρανάζι τῆς οἰκονομίας, ὁ ἄνθρωπος ἔχει πλέον ὑποταχθεῖ σ’αὐτήν. Τὸ ἐρώτημα-δίλημμα τοῦ Ντοστογιέφσκι τὸ βλέπουμε καὶ σήμερα μπροστά μας. Ἐλευθερία ἤ εὐτυχία;[1]

Σήμερα ὁ ἄνθρωπος δικαίως τρέμει μήπως μειωθεῖ τὸ εἰσόδημά του, ἀλλὰ δὲν ἀνησυχεῖ τὸ ἴδιο γιὰ τὸ ἔλλειμα παιδείας ποὺ ἀφορᾶ τὰ παιδιά του καὶ δὲν ἀγωνιᾶ γιὰ τὸν εὐτελισμὸ τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου. Εἴμαστε μία χώρα ποὺ ἴσως δὲν εἶναι ἐλεύθερη πιά, μία χώρα ποὺ ἴσως στὴν οὐσία διοικεῖται ἀπὸ ἄλλους, ποὺ φαίνεται νὰ ἐκχώρησε τὴν ἐθνική της κυριαρχία στὰ χέρια ξένων, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν μᾶς νοιάζει πλέον. Ἄραγε θὰ συνετισθεῖ ὁ λαός μας, θὰ καταλάβει πόσο ἐπικίνδυνη εἶναι αὐτὴ ἡ ὥρα, γιατί κάποιοι τὴν χρησιμοποιοῦν γιὰ νὰ ἀλλοιώσουν τὴν πνευματικὴ ταυτότητά του, νὰ τὸν καταστήσουν ὁριστικὰ ξένο μὲ τὶς ρίζες καὶ τὴν παράδοσή του; Ἡ συζήτηση καὶ μόνο γιὰ τὴν ἀφαίρεση τοῦ Σταυροῦ καὶ ἀπὸ τὴν σημαία τῆς χώρας μας εἶναι ἐνδεικτική.

Ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστής, στὸ σχετικὸ ἔργο τοῦ Ντοστογιέφσκι, σχολιάζοντας τὸν πρῶτο πειρασμὸ τοῦ Χριστοῦ στὴν ἔρημό του λέγει: «Θέλεις νὰ πᾶς στὸν κόσμο καὶ πηγαίνεις μὲ ἀδειανὰ χέρια, μὲ κάποια ἀόριστη ὑπόσχεση μίας ἐλευθερίας τὴν ὁποία οἱ ἄνθρωποι μὲ τὴν ἁπλοϊκότητά τους καὶ τὴν φυσική τους ἀμβλύνοια δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν καὶ ποὺ τὴν φοβοῦνται. . . Βλέπεις ὅμως τὶς πέτρες σ’αὐτὴ τὴ γυμνὴ καὶ φλογισμένη ἔρημο; Κάμε τὲς ψωμιὰ καὶ ἡ ἀνθρωπότης θὰ σὲ ἀκολουθήσει σὰν κοπάδι εὐγνῶμον καὶ ὑποτακτικό». [1]

Ἕνα ἀκόμη χαρακτηριστικὸ γνώρισμα αὐτῆς τῆς πνευματικῆς κρίσης εἶναι ἡ κατάσταση τῆς Παιδείας στὸν τόπο μας. Ἐδῶ τὸ πιὸ τραγικὸ εἶναι ὅτι οἱ ὑπεύθυνοί τῆς Πολιτείας ἀδυνατοῦν νὰ συλλάβουν τὴν οὐσία της. Ἡ Παιδεία στὸν τόπο μας ἔχει πλέον τελειώσει. Τὸ σημερινὸ ἐκπαιδευτικὸ σύστημα διαστρέφει συστηματικὰ καὶ συνειδητὰ τὸ μαθητή, οἱ πνευματικοὶ ἄνθρωποι, ἂν ὑπάρχουν, σιωποῦν, οἱ πνευματικὲς ἀξίες ἔχουν καταπέσει, τὰ πρότυπα ἔχουν χαθεῖ.

Γιὰ τοὺς ἠλεκτρονικοὺς ὑπολογιστὲς χρησιμοποιοῦμε συνήθως ἕνα ρῆμα. Τὸ ρῆμα «φορτώνω». Φορτώνουμε τὸν ὑπολογιστὴ μὲ δεδομένα. Ἡ σημερινὴ ἐκπαίδευση «φορτώνει» τὸν ἐγκέφαλο τῶν παιδιῶν μας μὲ ὕλη. Τὸ σχολεῖο καὶ οἱ ἐκπαιδευτικοὶ ἀγωνίζονται νὰ τελειώσουν τὴν ὕλη. Αὐτὸς εἶναι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ὕψιστος στόχος. Ὁ μαθητής, σὰν πρόσωπο, εἶναι ἀπῶν ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἐκπαιδευτικὴ διαδικασία. Τὰ παιδιὰ μας μέσα στὸ Γυμνάσιο καὶ τὸ Λύκειο περνοῦν τὰ κρισιμότερα χρόνια της ζωῆς τους καὶ τὸ σημερινὸ σχολεῖο εἶναι ἀπολύτως ἀδιάφορο γιὰ τὸν μαθητὴ σὰν πρόσωπο, γιὰ τὴν ψυχή του. Τὸ σημερινὸ σχολεῖο τεμαχίζει τὴν προσωπικότητα τοῦ μαθητῆ, τὸν ἀκρωτηριάζει ὀντολογικὰ καὶ τὸν διαστρέφει ἔχοντας τον μεταποιήσει σὲ ἤλεκτρονικὸ ὑπολογιστὴ στὸν ὁποῖο τὸ μόνο ποὺ ἔχει νὰ προσφέρει εἶναι νὰ τὸν «φορτώνει», ἔτσι τοῦ ἔχει ἀχρηστεύσει καὶ τὴν κριτικὴ ἱκανότητα. Τὰ παιδιὰ μας μεγαλώνουν σήμερα μόνο «σοφία καὶ ἡλικία», ἀλλὰ ὄχι «καὶ χάριτι»[1] καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ δράμα τους.

Μὲ μία τέτοια στάση τὸ σύνθημα τοῦ σημερινοῦ Ὑπουργείου Παιδείας, «πρῶτα ὁ μαθητής», μόνον σὰν κακόγουστο ἀστεῖο μπορεῖ νὰ ἤχήσει ἤ σὰν πικρὴ εἰρωνεία ἀπέναντι στὸ πρόσωπο τοῦ μαθητῆ. Ὅταν τὸ Ὑπουργεῖο ἀναζητεῖ νὰ συνδέσει τὴν δευτεροβάθμια ἐκπαίδευση μὲ τὴν παραγωγή, κάτι ποὺ λογικὰ τὸ κάνει ἡ ἀνώτατη ἐκπαίδευση, ὅταν δὲν καταλαβαίνει ὅτι ἡ μέση ἐκπαίδευση πρέπει νὰ συνδεθεῖ μὲ τὴν ἀγωγὴ καὶ τὴ διαμόρφωση τῆς προσωπικότητας τοῦ μαθητῆ, ὅταν ἀχρηστεύει τὴν σύγχρονη ἐγκύκλιο παιδεία, τότε ἡ Παιδεία στὸν τόπο μας εἶναι τελειωμένη καὶ τότε συνειδητοποιεῖ κανεὶς καὶ τὴν διαρκῶς ὀγκουμένη ἀντίδραση τῶν μαθητῶν, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐπικαιρότηα τῆς Γραφικῆς ρήσης: «εἰ τὸ φῶς τὸ ἐν σοῖ σκότος, τὸ σκότος πόσον»;[1]

Ἐκκλησιαστικὲς εὐθύνες

Ἔχουμε φθάσει σὰν χώρα σὲ σημεῖο ὁριακό. Πολλοὶ αὐτὴ τὴν ὥρα, σήμερα θὰ ἔλεγα, προσβλέπουν στὴν Ἐκκλησία ἀναμένοντες καὶ τὸ λόγο της καὶ τὶς πράξεις της.

Ἐτούτη τὴν κρίσιμη ὥρα εἶναι σημαντικὸ ἐμεῖς οἱ Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἔχουμε τὸ θάρρος νὰ ἀναμετρηθοῦμε μὲ τὶς εὐθύνες μας καὶ νὰ ἀναζητήσουμε μὲ τόλμη τὸ μερίδιο τῆς ἐνδεχομένης δικῆς μας ὑπαιτιότητας στὴν παροῦσα κρίση. Εἶναι σημαντικὸ νὰ κατανοήσουμε ὅτι ἡ πάλη σήμερα δὲν εἶναι «πρὸς σάρκα καὶ αἷμα, ἀλλὰ πρὸς τὶς ἀρχές, τὶς ἐξουσίες, τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου»[1].

Ἡ Ἐκκλησία ἔχει τὸ ἀντίδοτο τῆς κατανάλωσης σὰν τρόπο ζωῆς καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ ἄσκηση. Καὶ ἐὰν ἡ κατανάλωση εἶναι τὸ τέλος, γιατί ἡ ζωὴ δὲν ἔχει νόημα, ἡ ἄσκηση εἶναι δρόμος, γιατί ὁδηγεῖ σὲ ζωὴ μὲ νόημα. Ἡ ἄσκηση δὲν εἶναι στέρηση τῆς ἀπόλαυσης, ἀλλὰ ἐμπλουτισμὸς τῆς ζωῆς μὲ νόημα. Εἶναι ἡ προπόνηση τοῦ ἀθλητῆ ποὺ ὁδηγεῖ στὸν ἀγώνα καὶ στὸ μετάλλιο καὶ αὐτὸ τὸ μετάλλιο εἶναι ἡ ζωὴ ποὺ νικᾶ τὸ θάνατο, ἡ ζωὴ ποὺ πλουτίζεται μὲ τὴν ἀγάπη. Ἡ ἄσκηση εἶναι τότε ὁδὸς ἐλευθερίας, ἐνάντια στὴ δουλεία τοῦ περιττοῦ.

Αὐτὴ τὴν ἄσκηση σὰν ὁδὸ ἐλευθερίας καὶ νοηματοδότησης τῆς ζωῆς, δὲν τὴν κηρύξαμε ὅσο καὶ ὅπως ἔπρεπε, ἀλλὰ πρὸ παντὸς δὲν τὴν βιώσαμε. Κατηγορηθήκαμε, ὄχι πάντα ἄδικα, γιὰ ἐκκοσμίκευση, ἡ ὁποία συνιστᾶ νοθεία τῆς αὐθεντικότητας. Οἱ τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου ὅλων τῶν βαθμίδων δὲν ζήσαμε τὸν ἀσκητικὸ τρόπο ζωῆς, καθὼς διδάσκει τὸ Εὐαγγέλιο, δὲν δώσαμε πάντα τὸ καλὸ παράδειγμα, ὄχι εὐσεβιστικὰ καὶ ὑποκριτικά, ἀλλὰ σὰν ἐλεύθερη καὶ συνειδητὴ ἐπιλογὴ ἑνὸς τρόπου ζωῆς. Δὲν θελήσαμε νὰ εἴμαστε «οἱ ἄλλοι», οἱ μὴ συσχηματιζόμενοι μὲ τὸν παρόντα κόσμο. Προκαλέσαμε μὲ τὴν οἰκονομική μας ἄνεση, μὲ τὴν προσχώρησή μας στὴν ἐκκοσμίκευση, μὲ τὴν ἀπουσία τῆς λιτότητας στὶς ἐκδηλώσεις μας καὶ ἐνίοτε καὶ στὴν ἀμφίεσή μας. Μὲ τὴν ἐπιδίωξη τῆς ἄνεσης ἀκόμη καὶ στὴν μοναστική μας ζωή, μὲ τὴν δυσκολία ποὺ δημιουργήσαμε στοὺς ἁπλοὺς ἀνθρώπους νὰ μᾶς προσεγγίσουν, κάποτε καὶ μὲ τὴν ποιότητα τῆς φιλανθρωπίας μας. Μιλήσαμε πολλὲς φορὲς γιὰ τὰ κανονικά μας δικαιώματα, σπάνια ὅμως γιὰ τὶς κανονικές μας εὐθύνες. Συνερχόμεθα σὲ Συνόδους, ἀλλὰ θεωροῦμε ὅτι οἱ Συνοδικὲς ἀποφάσεις σταματοῦν στὰ ὅρια τῶν Μητροπόλεών μας. Ἀλλὰ τότε γιατί συνερχόμεθα;

Ἀφήσαμε μία χαλαρότητα νὰ μουδιάσει τὴν πνευματική μας ζωὴ καὶ θεωρήσαμε τὴν ἀσκητικότητα σὰν ἄκρο καὶ ὄχι σὰν τὸ αὐθεντικὸ ἐκκλησιαστικὸ ἦθος. Ἀνεχθήκαμε συμπεριφορὲς Μονῶν, μοναχῶν καὶ κληρικῶν, ποὺ ὀλίγον ἀπέχουν ἀπὸ τὸ νὰ εἶναι ἀντιεκκλησιαστικές, γιατί ὄχι καὶ ἀντίχριστες. Γίναμε κάποιες φορὲς πομπώδεις, ἀλλὰ πολὺ λίγο οὐσιαστικοὶ καὶ αὐθεντικοί. Ὁ κηρυκτικὸς μας λόγος ἔχασε τὸ πνευματικό του νεῦρο. Ἐγκατέλειψε ἐν πολλοῖς τὴν Θεολογία καὶ τὴν Κατήχηση, ἔχασε τὴν ἐπαφὴ μὲ τὴν πραγματικότητα καὶ τὸν διάλογο μὲ τὶς πνευματικὲς ἀναζητήσεις τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου.

Συντελέσαμε στὴ σύγχυση τοῦ λαοῦ μας, στὸν ἀποπροσανατολισμό του, ἀδιαφορώντας γιὰ τὰ οὐσιώδη. Κινηθήκαμε στὴ βάση τῆς κοσμικότητας καὶ λειτουργήσαμε σὰν μονάδες διοικητικές, οἰκονομικές, ἐξουσιαστικὲς καὶ ὄχι σὰν μέλη τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Λησμονήσαμε τὴν πρωτοχριστιανικὴ Ἐκκλησία, τὴν Ἐκκλησία τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, ὅπου εἶχαν ὅλοι τὰ πάντα κοινά, ὅπου μετεῖχαν ὁ ἕνας στὸ πρόβλημα τοῦ ἄλλου. Κάναμε καὶ κάνουμε Συνέδρια, ἀλλὰ γιατί; Πότε προβληματιστήκαμε γιὰ τὴν πορεία τῶν ἀποφάσεών τους, γιὰ τὸ πέρασμά τους στὴν καθημερινότητα τῆς Ἐκκλησίας μας; Προβάλλουμε τὸν κοινοβιακὸ τρόπο ζωῆς σὰν παράδειγμα, ἀλλὰ δὲν τὸν ζοῦμε. Λησμονήσαμε ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία συνεχίζεται καὶ μετὰ τὴ Θεία Λειτουργία. Εἶναι ἄγνωστο ὅτι ὑπάρχουν Μητροπόλεις ποῦ οἰκονομικὰ πολὺ δυσκολεύονται; Πόσο θυμόμαστε τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἐνήργησε σὲ ἀνάλογες περιπτώσεις ὁ Ἀπόστολος Παῦλος;

Τὸ πλέον ὀδυνηρὸ ἐξ ὅλων εἶναι, ὅτι γίναμε στὴ συνείδηση τοῦ λαοῦ, καὶ ὄχι πάντοτε ἄδικα, μέρος τοῦ πολιτικοῦ συστήματος ποὺ καταρρέει καὶ κινδυνεύουμε νὰ μᾶς συμπαρασύρει. Ὁ εὐσεβὴς λαὸς μᾶς κατηγορεῖ γι’ αὐτὸ καὶ μᾶς καταλογίζει εὐθύνη, μᾶς θεωρεῖ συνενόχους γιὰ τὴν κατάσταση στὴν ὁποία εὑρίσκεται ἡ χώρα. Ἡ εὐθύνη μας δὲν εἶναι ὅτι δὲν ἀναχαιτίσαμε ἐμεῖς τὴν κρίση, ἀλλὰ ὅτι δὲν ἀντιδράσαμε, δὲν ἀντισταθήκαμε, δὲν ὁμολογήσαμε.

Δὲν σταθήκαμε δυστυχῶς κριτικά, δηλαδὴ πνευματικὰ καὶ ὄχι ἀντιπολιτευτικὰ ἀπέναντι στὴν ἐξουσία. Προσπαθήσαμε νὰ τὴν πείσουμε ὅτι εἴμαστε δικοί της, στηριχθήκαμε στὰ δεκανίκια της καὶ τώρα εἰσπράττουμε ὀργή. Οἱ ἀντιτιθέμενοι στὴν Ἐκκλησία εὑρίσκουν εὐκαιρία νὰ ἐπιτεθοῦν μὲ δριμύτητα ἐναντίον της, νὰ ἀπαιτοῦν τὸν χωρισμὸ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, νὰ προσπαθοῦν νὰ ἐμφανίσουν τὴν Ἐκκλησία ὡς ἐμπλεκομένη μὲ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία καὶ καταφέρνουν νὰ πείθουν πολλούς. Ἀσφαλῶς καὶ δὲν ἔχουν δίκαιο, ἀλλὰ καὶ ἐμεῖς δὲν προσέξαμε πάντα καὶ ὅσο χρειαζόταν. Διεκδικοῦμε ὡς ἐξουσία, προσπαθοῦμε νὰ πείσουμε τὴν ἐξουσία ὅτι μᾶς χρειάζεται καὶ δίνουμε ὄπλα στὰ χέρια τους. Ἐπιτρέψαμε τὰ πραγματικὰ ἤ κατασκευασμένα σκάνδαλα νὰ γίνουν ἐργαλεῖο στὰ χέρια τῶν ἐμπόρων τῆς κατεδάφισης καὶ δὲν ἀντιδράσαμε ἄμεσα καὶ δραστικὰ πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις. Δείξαμε περίεργη ἀνοχὴ σὲ ἠθικὰ σκάνδαλα. Δείξαμε ἀνοχὴ σὲ σημεῖο ποὺ ἄγγιξε τὴν ἐνοχή.

Ταλαιπωρήθηκε πολὺ καὶ ἐπὶ πολὺ χρόνο ἡ Ἐκκλησία μας μὲ θλιβερὲς ὑποθέσεις. Ἔχουμε τεράστια εὐθύνη γιὰ τὸν πολυκαιρισμὸ τέτοιων θλιβερῶν καὶ δυσωνύμων καταστάσεων. Κάναμε ἄτολμες κινήσεις, πήραμε περίεργες ἀποφάσεις, ὀχυρωθήκαμε πίσω ἀπὸ δικονομικοὺς ὅρους, δημιουργήσαμε περίεργα δικαστικὰ τετελεσμένα καὶ ἐκτεθήκαμε, ἀρνηθήκαμε ἕνα γενναῖο ξεκαθάρισμα, ἀφήσαμε ἐπὶ μῆνες ὀχετοὺς βρωμιᾶς διὰ τῆς τηλοψίας νὰ μολύνουν τὶς ἀκοὲς καὶ τὶς συνειδήσεις τοῦ πληρώματος, προκαλέσαμε μὲ ἀποφάσεις ποὺ γέμισαν ὀργὴ τὸν πιστὸ λαό μας καὶ χλεύη τοὺς ἐναντίους, γιὰ νὰ φθάσουμε στὰ γνωστὰ ἀδιέξοδα. Δὲν εἴχαμε καθαρὸ λόγο. Προκρίναμε, μὲ ἀποφάσεις τῶν ὀργάνων μας, τὸ «φιλάδελφον» εἰς βάρος τοῦ φιλόθεου καὶ τοῦ φιλάνθρωπου. Εἶναι σκληρὰ τὰ λόγια, ἀλλὰ αὐτὰ μας καταμαρτυροῦν οἱ δικοί μας ἄνθρωποι. Ἀφήσαμε ἀπροστάτευτη τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ νὰ κατηγορεῖται ἀπὸ τοὺς ἐναντίους.

Δὲν προσέξαμε τὶς χειροτονίες τῶν κληρικῶν μας. Κυκλοφοροῦν δυστυχῶς θαρρετὰ καὶ προκλητικά, ὄχι μόνο στοὺς δρόμους ἀλλὰ καὶ στὸν κυβερνοχῶρο, κληρικοὶ ποὺ ἀδιάντροπα προσβάλλουν τὸ τίμιο ράσο καὶ τύπτουν τὴν συνείδηση τοῦ λαοῦ. Δείχνουμε ἀνοχὴ σὲ ποικίλες ἐκτροπὲς κληρικῶν μας καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἀποθαρρύνουμε σοβαροὺς ἀνθρώπους ποῦ θέλουν νὰ διακονήσουν τὴν Ἐκκλησία.

Διδάσκουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι κλῆρος καὶ λαός. Τὸ λαϊκὸ στοιχεῖο ὅμως δὲν συμμετέχει πολὺ ἐνεργά, δὲν τοῦ ἀναθέσαμε εὐθύνες καὶ διακονίες οἱ ὁποῖες τοῦ ἀνήκουν. Δὲν σταθήκαμε ὅσο ἔπρεπε κοντὰ στὴ νεολαία μας. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἐνοριακούς μας ναοὺς δὲν εἶναι φιλόξενοι χῶροι γιὰ τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς νέους μας. Δημιουργοῦμε χώρους γιὰ νὰ προσφέρουμε καφὲ στὰ μνημόσυνα, ἀλλὰ ὄχι χώρους γιὰ τὰ παιδιά μας. Μᾶς ἐνοχλεῖ ἡ παρουσία τους. Φοβόμαστε μήπως μᾶς λερώσουν τὸν χῶρο καὶ δὲν σκεπτόμαστε τὴν ταλαιπωρία τῶν ψυχῶν τους. Οἱ Κατηχητὲς μᾶς πολλὲς φορὲς περνοῦν δύσκολα μὲ τὰ στελέχη τῶν ναῶν μας. Δὲν εἶναι ἄραγε ἐνδεικτικὸ ὅτι στὴν Σύνοδο τῶν Ἐφήβων συμμετεῖχαν παιδιὰ μόνο ἀπὸ 20 Μητροπόλεις τῆς Ἐκκλησίας μας, τὴ στιγμὴ κατὰ τὴν ὁποία ἡ ἀπόφαση γιὰ τὴν συγκρότησή της ἦταν ἀπόφαση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου; Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ συμμετεῖχαν νέοι ποὺ πληροφορήθηκαν γιὰ τὴν προσπάθεια αὐτὴ τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸ διαδίκτυο καὶ δήλωσαν συμμετοχὴ καὶ μᾶς ἐξέπληξαν μὲ τὸν ἀνεπιτήδευτο λόγο τους καὶ τὶς εὐχαριστίες τους, γιατί τοὺς δώσαμε βῆμα γιὰ νὰ μιλήσουν. Δίνουμε τὴν ἐντύπωση ὅτι ἔχουμε κουραστεῖ μὲ τοὺς νέους μας ἡ ὅτι εἴμεθα κλεισμένοι στὴν αὐτάρκειά μας. Τὰ λόγια μὲ τὰ ὁποία προσφώνησε τὸν Μακαριώτατο καὶ τὰ μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου ὁ ἐκπρόσωπος τῆς Συνόδου τῶν Ἐφήβων εἶναι πολὺ σημαντικά. Εἶπε τὸ νέο αὐτὸ παιδὶ γιὰ τὴν πρωτοβουλία αὐτὴ τῆς Ἐκκλησίας:

«Τὸ κάλεσμα αὐτὸ φέρνει ἕνα μήνυμα αἰσιοδοξίας σὲ ἐμᾶς τοὺς νέους, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι κοντά μας καὶ μᾶς τὸ ἀποδεικνύει ἔμπρακτα, δίνοντάς μας φωνὴ μέσα ἀπὸ τέτοια προγράμματα. Μπορεῖ νὰ νομίζετε ὅτι οἱ νέοι δὲν ἐνδιαφέρονται πιὰ γιὰ θέματα τῆς Ἐκκλησίας, ὅμως αὐτὸ εἶναι μία μεγάλη παρεξήγηση. Ἡ Νεολαία εἶναι ἐδῶ καὶ μπορεῖ νὰ δώσει βροντερὸ παρόν, ἀρκεῖ νὰ δοθοῦν καὶ ἄλλες τέτοιες εὐκαιρίες νὰ τὸ ἀποδείξει». [1]

Τὴν πρωτοβουλία αὐτὴ τῆς Ἐκκλησίας τὴν χαρακτήρισε μήνυμα αἰσιοδοξίας πρὸς τοὺς νέους, ἕνα νέο παιδὶ ποὺ δὲν ἦλθε ἀπεσταλμένος ἀπὸ καμμία Μητρόπολη, ἀλλὰ ποὺ πληροφορήθηκε ἀπὸ τὸ διαδίκτυο γι’αὐτήν. Αὐτὴ τὴν αἰσιοδοξία τους θὰ τὴν τονώσουμε ἤ θὰ τὴν ἀποθαρρύνουμε; Ἀσφαλῶς εἶναι πολλοὶ καὶ οἱ Ἱεράρχες καὶ οἱ λοιποὶ κληρικοὶ ποὺ ἐργάζονται θυσιαστικὰ γιὰ τὸ λαὸ τοῦ Θεοῦ. Ἐπιτρέψαμε ὅμως, ἕνα τόσο θαυμαστὸ ἔργο, νὰ καλυφθεῖ ἀπὸ τῶν θόρυβο μερικῶν θλιβερῶν καταστάσεων

Ἡ Ἐκκλησία ὡς κρίση τοῦ κόσμου καὶ ἡ κρίση τῆς Ἐκκλησίας

«Νῦν κρίσις ἐστὶ τοῦ κόσμου»[1] καὶ ἡ κρίση συνίσταται εἰς τὸ ὅτι τὸ φῶς ἦλθε στὸν κόσμο, ἀλλὰ οἱ ἄνθρωποι ἀγάπησαν πιὸ πολὺ τὸ σκοτάδι ἀπὸ τὸ φῶς, γιατί ἦταν πονηρὰ τὰ ἔργα τους. Αὐτὴ ἡ κρίση γιὰ τὴν ὁποία ὁμιλεῖ ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ πραγματικὴ καὶ οὐσιαστικὴ κρίση τοῦ κόσμου. Τὸ σημεῖο εἰς τὸ ὁποῖο σήμερα εὐρισκόμεθα δηλώνει ὅτι ὅλη ἡ πορεία τοῦ τόπου μας ἦταν μία πορεία στὸ σκοτάδι ποὺ μᾶς ἔφερε στὸ χεῖλος ἑνὸς γκρεμοῦ καὶ τοῦτο γιατί ἀρνηθήκαμε Ἐκεῖνον ποὺ εἶναι τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸ ποὺ φωτίζει κάθε ἄνθρωπο ποὺ ἔρχεται στὸν κόσμο.

Μετὰ τὴν ὁλοκλήρωση τοῦ σωτηριώδους ἔργου τοῦ Κυρίου μας ἡ κρίσις αὐτοῦ ἤρθη. Ὁ Κύριος ὑπῆρξε ἀπόλυτα σαφής. Αὐτὸς ποὺ πιστεύει σὲ μένα, δὲν κρίνεται, γιατί πίστεψε, ἐνῶ αὐτὸς ποὺ δὲν πιστεύει σὲ μένα ἤδη ἔχει κριθεῖ, γιατί δὲν ἐμπιστεύθηκε τὸ πρόσωπο τοῦ Ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ. Ἡ κρίση πλέον ἀνήκει στὸν ἄνθρωπο καὶ στὴν στάση τὴν ὁποία θὰ πάρει ἀπέναντι στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστὸς λοιπὸν εἶναι ἡ κρίση τοῦ κόσμου καὶ τῆς ἱστορίας γενικώτερα, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐπὶ μέρους καταστάσεων τῆς ζωῆς καὶ τῆς κοινωνίας μας.

Ἡ Ἐκκλησία ὡς Σῶμα Χριστοῦ εἶναι ἡ κρίση τοῦ κόσμου. Μὴ οὖσα ἐκ τοῦ κόσμου, ἀλλὰ πορευομένη ἐν τῷ κόσμω, κρίνει τὸν κόσμο καὶ τὴν ἱστορία. Κρίνει μὲ τὴν ὕπαρξή της καὶ τὴν πορεία της. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ χώρα τῶν ζώντων, εἰς τὴν ὁποία θάνατος οὐκέτι κυριεύει. Εἶναι ἡ ἄλλη φωνή, ἡ ἄλλη πραγματικότητα ποὺ ζεῖ στὸν κόσμο, γιὰ νὰ προσλαμβάνει καὶ νὰ σώζει τὸν κόσμο.

Σήμερα ὅμως πολλοὶ μιλοῦν γιὰ τὴν κρίση καὶ αὐτῆς τῆς Ἐκκλησίας. Διέρχεται κρίση ἡ Ἐκκλησία; Ἡ Ἐκκλησία ποῦ κρίνει τὸν κόσμο, τώρα κρίνεται ἀπὸ τὸν κόσμο; Εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν διέρχεται κρίση, ἀλλὰ εἶναι καὶ παραμένει ἡ κρίση τοῦ κόσμου καὶ τῆς ἱστορίας. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἡ Κεφαλὴ τοῦ Σώματος τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι «χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰώνας»[1]. Εἶναι καὶ παραμένει «ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωὴ»[1], τὸ ἀληθινὸ φῶς τοῦ κόσμου.

Κρίση διερχόμεθα ὅμως ἐμεῖς, οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἐκκλησίας, οἱ ποιμένες καὶ οἱ ποιμαινόμενοι, στὸ μέτρο καὶ τὸ βαθμὸ ποὺ βιώνουμε ἡ ὄχι τὴν πραγματικότητα τῆς Ἐκκλησίας. Στὸ μέτρο ποὺ ζοῦμε σ’ αὐτὸ τὸν κόσμο ὡς πάροικοι καὶ παρεπίδημοι ἤ ὡς συσχηματιζόμενοι μὲ αὐτόν. Στὸ μέτρο πού, ἀντὶ νὰ γινόμαστε ὡς Ἐκκλησία ἡ κρίση τοῦ κόσμου, κρινόμαστε ἀπὸ τὸν κόσμο ὡς ἀνεπαρκεῖς.

Εἶναι σημαντικὸ νὰ διερωτηθοῦμε, ἐὰν ὄντως τὸ πολίτευμά μας ὡς μελῶν τῆς Ἐκκλησίας εἶναι στὸν οὐρανὸ ἤ γίναμε στελέχη ἐγκοσμίων πολιτευμάτων, ὅποτε ἔχουμε ὑποχωρήσει στὴν ἐκκοσμίκευση, ἔχουμε ταυτιστεῖ μὲ τὰ πολιτικὰ κατεστημένα. Ὁ κόσμος μιλάει γιὰ διακριτοὺς ρόλους Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, ἐμεῖς ὅμως ὀφείλουμε νὰ συνειδητοποιοῦμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι μία ριζικὴ διάκριση νοοτροπίας καὶ στάσης ζωῆς. Εἴμαστε τὸ ἅλας καὶ δὲν πρέπει νὰ γίνουμε τὸ ἅλας τὸ ὁποῖον ἐμωράνθη, διότι τότε θὰ σβήσουμε τὴν ἐλπίδα ἀπὸ τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Αὐτὸς ποὺ θέλει νὰ τηρήσει τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, πρέπει νὰ ζεῖ ἀσκητικὰ καὶ ὄχι εὐδαιμονιστικά, πρέπει νὰ ζεῖ ἐσχατολογικὰ καὶ ὄχι ἐγκοσμιοκρατικά. Πολλὲς φορές, πολλοὶ ἀδελφοί, Ἐπίσκοποι καὶ ἱερεῖς, προσκαλοῦνται εἰς τὰ τηλεοπτικὰ παράθυρα. Ἀλήθεια ἔχουμε προβληματισθεῖ, ἐὰν μιλοῦμε πάντοτε ὡς ἐκπρόσωποι τῆς Ἐκκλησίας ἤ ὡς στελέχη αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ὅσον ἀφορᾶ καὶ τὸ περιεχόμενο, ἀλλὰ καὶ τὸν τρόπο ἔκφρασης τῶν ἀπόψεών μας;

Προσπαθοῦμε πολλὲς φορὲς νὰ ἀποδείξουμε πόσο χρήσιμοι εἴμαστε ἤ πόσα πολλὰ προσφέρουμε καὶ εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ Ἐκκλησία πολλὰ προσφέρει καὶ πολὺ πόνο καὶ μεγάλη δυστυχία ἀνακουφίζει καὶ ὅτι ἂν δὲν ὑπῆρχε αὐτὸ τὸ ἔργο Της θὰ εἶχαν σημειωθεῖ πρὸ πολλοῦ κοινωνικὲς ἐκρήξεις. Χωρὶς ὅμως νὰ τὸ καταλαβαίνουμε, ὑποτάσσουμε τὸ εἶναι τῆς Ἐκκλησίας σὲ μία κοινωνικὴ ὑπηρεσία τῆς Πολιτείας. Μίας Πολιτείας ἡ ὁποία μᾶς ἐπαινεῖ, γιατί καλύπτουμε τὰ κενά της, ἡ ὁποία μᾶς θέλει κοντά της, ἀλλὰ γιὰ νὰ μᾶς ἐλέγχει καὶ ἡ ὁποία μὲ τὶς συμπεριφορὲς καὶ τὶς ἀποφάσεις της, ἀκυρώνει τὴν εὐαγγελικὴ ἀλήθεια. Ὁ Λαὸς μᾶς ζητᾶ μία Ἐκκλησία μὲ ἤρωϊσμό, μὲ νεῦρο, μὲ λόγο προφητικό, μὲ σύγχρονο νεανικὸ λόγο, ὄχι ἐκκοσμικευμένη, ἀλλὰ ἁγιαζομένη καὶ ἁγιάζουσα, μία Ἐκκλησία ἐλευθέρα καὶ ποιμαίνουσα μετὰ δυνάμεως. Μία Ἐκκλησία ποὺ δὲν θὰ φοβᾶται νὰ ἀμυνθεῖ στὸ πονηρὸ σύστημα αὐτοῦ του κόσμου, ἔστω κι’ ἂν ἡ ἀντίσταση σημαίνει διωγμὸ ἡ καὶ μαρτύριο. Ἡ Ἐκκλησία ἀπὸ τὴ φύση Της εἶναι ἡ ἀληθινὴ κρίση τοῦ κόσμου καὶ δὲν θὰ πρέπει νὰ γίνει μέρος τῆς κρίσης τοῦ κόσμου.

Ἐν Συμπεράσματι

Ἡ Ἐκκλησία πιστεύω ὅτι εἶναι ἡ μόνη ποὺ μπορεῖ νὰ ἑρμηνεύσει τὰ γεγονότα καὶ τὴ ζωή. Πιστεύω ὅτι πολὺ πιὸ σημαντικὸ ἀπὸ τὴν καταγραφὴ ἡ τὴν περιγραφὴ τῶν γεγονότων εἶναι ἡ ἑρμηνεία τους. Εἶναι ἀναμφίβολο ὅτι σήμερα ὁ κόσμος πάσχει καὶ πάσχει ποικιλοτρόπως καὶ ὄχι μόνο οἰκονομικά. Εἶναι σημαντικὸ ὅμως νὰ κατανοήσει γιατί πάσχει. Καμμία ἀσφαλῶς οἰκογένεια δὲν θὰ ἤθελε τὰ παιδιά της νὰ «μπλέξουν» μὲ τὰ ναρκωτικά. Ὁ τρόπος ὅμως ποὺ πολλὲς οἰκογένειες μεγαλώνουν τὰ παιδιὰ τοὺς τὰ ὁδηγεῖ μὲ μαθηματικὴ ἀκρίβεια σὲ αὐτά.

Εἶναι σημαντικὸ νὰ μελετήσουμε μὲ προσοχὴ ἀλλὰ καὶ μὲ εὐθύνη τί ἀκριβῶς συμβαίνει. Νὰ ξεκινήσουμε ἀπὸ τοὺς ἑαυτούς μας. Νὰ δοῦμε πρῶτα ποὺ πάσχουμε, διαφορετικὰ θὰ ἀνακυκλωνόμαστε, χωρὶς ἀποτέλεσμα.

Νὰ δοῦμε μὲ προσοχὴ τί πρέπει νὰ διορθώσουμε. Ξεκινώντας ἀπὸ ἐμᾶς, προχωρώντας στοὺς κληρικούς μας καὶ φθάνοντας στὰ λαϊκὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας, νὰ δοῦμε τὸ ἐκκλησιαστικό μας ἦθος, νὰ δοῦμε τὴν ἐνοριακή μας ζωή, νὰ διακρίνουμε τὸ πομπῶδες καὶ γι’ αὐτὸ ψεύτικο, ἀπὸ τὴν ἀληθινὴ λειτουργική μας παράδοση. Νὰ λειτουργήσουμε στὶς ἐπὶ μέρους ποιμαντικὲς μονάδες, ἀλλὰ καὶ στὸ σύνολό μας ὡς Ἐκκλησία, πιὸ ἐκκλησιαστικά, πιὸ κοινοβιακά, πιὸ ἀσκητικά, νὰ ἀσχοληθοῦμε σοβαρὰ μὲ τὴν κατάρτιση τῶν κληρικῶν μας.

«Ἡ Ἐκκλησία κηρύττοντας, ἀλλὰ καὶ βιώνοντας τὴν ἀγάπη ἔχει τὴν ἱκανότητα νὰ συμφιλιώνει καὶ νὰ ἑνοποιεῖ τοὺς πάντας καὶ νὰ μετατρέπει τὴ διασπασμένη καὶ κατακερματισμένη ἀνθρωπότητα σὲ κοινωνία ἀγάπης καὶ εὐχαριστιακὴ ἑνότητα ἀδελφῶν. Ἀποτελεῖ ὅμως προϋπόθεση ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ γιὰ τὴ διασφάλιση τῆς ἑνότητας καὶ τῆς εἰρήνης στὴν Ἐκκλησία, ἡ ἐν ταπεινώσει οὐσιαστικὴ παραίτηση ἀπὸ τὴν προβολὴ τοῦ ἐγὼ καὶ τῶν ἀτομικῶν ἐπιδιώξεων.

Μὲ αὐτὴ τὴν προϋπόθεση ἡ Ἐκκλησία γίνεται τρόπος συνύπαρξης καὶ συγχώρησης γιὰ τὰ μέλη της, ἀλλὰ καὶ αἰτία σοβαροῦ προβληματισμοῦ γιὰ τοὺς ἐκτός. Εἶναι σημαντικὸ νὰ συνειδητοποιήσουμε ὅτι ἂν ἡ ἀγάπη τῶν χριστιανῶν τοῦ σήμερα δὲν μπορεῖ νὰ νικήσει τὴν πονηρία τοῦ κόσμου καὶ τοῦ διαβόλου, δὲν εἶναι ἀληθινὴ ἀγάπη καὶ ἂν ἡ Ἐκκλησία δὲν μπορεῖ νὰ μετατρέψει τὰ ὀλισθήματα καὶ τὶς πτώσεις τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου σὲ ἀφετηρίες λυτρώσεως καὶ ἀνακαινίσεως ἔχει ἀποτύχει στὸ ποιμαντικὸ καὶ διακονικό της ἔργο», παρατηρεῖ σύγχρονος πανεπιστημιακὸς καθηγητής. [1]

Ὁ Ντοστογιέφσκι λέγει ὅτι ὑπάρχουν μόνο τρεῖς δυνάμεις στὴ γῆ ποὺ μπορεῖ κανεὶς μ’αὐτὲς νὰ κατανικήσει καὶ νὰ αἰχμαλωτίσει γιὰ πάντα τὴ συνείδηση τῶν ἀνθρώπων, γιὰ τὴ δική τους τὴν εὐτυχία: Τὸ θαῦμα, τὸ μυστήριο καὶ ἡ ἐξουσία. Καὶ ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστὴς λέγει στὸ Χριστό: Ἀπόρριψες καὶ τὴν μία καὶ τὴν ἄλλη καὶ τὴν τρίτη. . . . Διψοῦσες ἀγάπη καὶ ἐλευθερία καὶ ὄχι τὴν δουλοπρεπῆ γοητεία ἑνὸς σκλάβου μπροστὰ σὲ μία δύναμη ποὺ τὸν ὑποδουλώνει μία γιὰ πάντα». [1] Εἶναι ἡ περιπέτεια τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας ποὺ εὑρίσκεται στὴ βάση τῆς κάθε κρίσης. Καὶ ἡ ἐλευθερία εἶναι μόνιμα ζευγμένη μὲ τὴν εὐθύνη. Σέβ. Ἀδελφὸς[1] ἑρμηνεύοντας αὐτοὺς τοὺς τρεῖς πειρασμοὺς τοῦ Χριστοῦ στὴν σύγχρονη ἐποχὴ τονίζει: «Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος θέλει νὰ μετατρέψει τοὺς λίθους, τὰ ἀντικείμενα, τὸ φυσικὸ περιβάλλον καθὼς ἐπίσης καὶ ὅλα τὰ δομικὰ στοιχεῖα τῆς ζωῆς του, ἀκόμη καὶ τὰ κύτταρα καὶ τὰ γονίδια, σὲ χρυσό, σὲ τροφή, σὲ ἀγαθὰ γιὰ τὴν σωματική του ἀπόλαυση. Τὸ ἐνδιαφέρον του εἶναι νὰ ζεῖ εὐδαιμονιστικὰ καὶ νὰ παρατείνει ὅσο μπορεῖ περισσότερο τὴν βιολογική του ζωή. Ἐπίσης ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἐνδιαφέρεται κυρίως γιὰ ὅσα φαίνονται καὶ προκαλοῦν τὴν προσοχή του, ἐνδιαφέρεται γιὰ τὸ φαίνεσθαι, ἐπιθυμεῖ τὴν κοινωνικὴ προβολὴ καὶ τὴν ἀνάδειξή του στὴν κοινωνία μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο. Ἀκόμη ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἐπιδιώκει τὴν κατάκτηση τῆς ποικιλόμορφης ἐξουσίας μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο, γιὰ νὰ κυβερνᾶ τὸν κόσμο καὶ τὶς κοινωνικὲς ὁμάδες. Ὅλα αὐτὰ διαπνέονται ἀπὸ τὴν φιληδονία,τὴν φιλοδοξία καὶ τὴν φιλοκτημοσύνη. Δὲν βλέπει ὁ ἄνθρωπος τὴν ἐσωτερικὴ διάσταση τῶν πραγμάτων, δὲν τὸν ἀπασχολοῦν τὰ ὑπαρξιακὰ προβλήματα, τὸ νόημα τῆς ζωῆς».

Εἶναι ἐπίσης σημαντικὸ νὰ συνειδητοποιήσουμε τί γίνεται γύρω μας. Ζοῦμε σὲ ἕνα κράτος ποὺ ἀποδυναμώνεται ἡ πολιτισμική του ταυτότητα. Ἀκοῦμε θεωρίες καὶ κινήματα περὶ ἑνότητος, ὅπως ὁ οἰκουμενισμός, ὁ συγκρητισμὸς καὶ ἡ σχετικοποίηση τῶν πάντων. Τὰ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ἡ γλώσσα, ἡ ἱστορία, ἡ Ὀρθόδοξη πίστη, αὐτὴ ἡ βασικὴ συνεκτικὴ δύναμη τῆς κοινωνίας, πλήττονται συστηματικὰ καὶ συνειδητὰ ἀπὸ ὀργανωμένες ὁρατὲς καὶ ἀόρατες δυνάμεις. Ἡ Παιδεία στὸν τόπο μας ὄχι μόνο ἔχει τελειώσει, ἀλλὰ γίνεται καὶ ἐπικίνδυνη γιὰ τοὺς τροφίμους της. Τὰ παιδιά μας στὸ διαδίκτυο γράφουν μὲ λατινικοὺς χαρακτῆρες, γιατί δὲν γνωρίζουν τὴν γλώσσα μας. Ἡ Ἐθνική μας συνείδηση πλήττεται, ἀλλὰ καὶ ὑπονομεύεται. Ἡ Ἐκκλησία μᾶς πολεμεῖται ἀνοικτὰ πολλὲς φορές, ἀλλὰ καὶ δόλια τὶς περισσότερες, ἐνῶ φθείρεται μέσα ἀπὸ τὴν σχέση της μὲ τὴν ἐξουσία. Εἶναι πολὺ σημαντικὸ νὰ μὴν φοβηθοῦμε, ἀλλὰ νὰ ἑτοιμαστοῦμε γιὰ τὸ καινούριο ποὺ ἔρχεται καὶ ποὺ ἤδη εἶναι παρόν. Ὁ Θεὸς δὲν μᾶς ἔδωσε «πνεῦμα δειλίας, ἀλλὰ δυνάμεως καὶ ἀγάπης καὶ σωφρονισμοῦ». [1] Εὐθύνη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ καταθέτει τὴν ἐμπειρία της καὶ τὴν ἀλήθειά της.

Πανεπιστημιακὸς Καθηγητὴς[1] λέγει σὲ ἕνα κείμενό του ὅτι ἡ λέξη κρίση στὰ κινέζικα ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο χαρακτῆρες. Ὁ πρῶτος σημαίνει κίνδυνος, ἐνῶ ὁ δεύτερος δυνατότητα, εὐκαιρία.

Ὁ κίνδυνος εἶναι μπροστά μας, τὸν ζοῦμε. Ἂς τὸν κάνουμε εὐκαιρία γιὰ ἔξοδο, γιὰ ἄλλη ποιότητα ζωῆς. Σὲ αὐτὴ τὴν πορεία ἡ παρουσία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι κρίσιμη. Εἶναι ἡ μόνη δυνατότητα καὶ ὁ μόνος δρόμος γιὰ τὴν ἔξοδο.

+ Ὁ Σισανίου καὶ Σιατίστης Παῦλος

Ἐν Σιατίστῃ τῇ 29ῃ Σεπτεμβρίου 2010

Πρὸς Τὴν Ἱερὰν Σύνοδον Τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος Εἰς Ἀθήνας

Μακαριώτατε, Σεβασμιώτατοι Συνοδικοὶ Σύνεδροι, Εὐλογεῖτε.

Διὰ τοῦ παρόντος εὐλαβῶς προάγομαι ὅπως ὑποβάλω τῇ Ἱερᾷ Συνόδω τὸ κείμενον τῆς ἀνατεθείσης εἰς ἐμὲ εἰσηγήσεως ἐνώπιον τοῦ Ἱεροῦ Σώματος τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας ἡμῶν, κατὰ τὴν προσεχὴ Σύνοδον Αὐτῆς.

Σόφ. Σειρὰχ 18, 25

Μνήσθητι καιρὸν λιμοῦ ἐν καιρῷ πλησμονῆς Πτωχείαν καὶ ἔνδειαν ἐν ἡμέραις πλούτου

26 ἀπὸ πρωίθεν ἕως ἑσπέρας μεταβάλλει καιρὸς

Καὶ πάντα ἐστὶν ταχινὰ ἔναντι Κυρίου

30 Ὀπίσω τῶν ἐπιθυμιῶν σου μὴ πορεύου

Καὶ ἀπὸ τῶν ὀρέξεών σου κωλύου

31 ἐὰν χορηγήσης τῇ ψυχῇ σου εὐδοκίαν ἐπιθυμίας

Ποιήσει σὲ ἐπιχάρμα τῶν ἐχθρῶν σου

Θέλω ἐπίσης ἀπὸ τὴ θέση αὐτὴ νὰ εὐχαριστήσω τοὺς Σεβασμιωτάτους ἀδελφοὺς μετὰ τῶν ὁποίων συνεργασθήκαμε διὰ τὸν καταρτισμὸ τῶν βασικῶν συνιστωσῶν τῆς παρούσης εἰσηγήσεως ἤτοι τοὺς Σεβασμιωτάτους ἀδελφοὺς Φθιώτιδος κ. Νικολάο, Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικὴς κ. Νικολάο, Δημητριάδος κ. Ἰγνάτιο καὶ Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεο.

Εἶναι ἐπίσης σημαντικὸ νὰ συνειδητοποιήσουμε τί γίνεται γύρω μας. Ζοῦμε σὲ ἕνα κράτος ποὺ ἀποδυναμώνεται ἡ πολιτισμική του ταυτότητα μὲ τὴν μετανάστευση. Ἀκοῦμε θεωρίες καὶ κινήματα περὶ ἑνότητος, ὅπως ὁ οἰκουμενισμός, ὁ συγκρητισμὸς καὶ ἡ σχετικοποίηση τῶν πάντων.

Τὰ ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ἡ γλώσσα, ἡ ἱστορία, ἡ Ὀρθόδοξη πίστη, αὐτὴ ἡ βασικὴ συνεκτικὴ δύναμη τῆς κοινωνίας, πλήττονται συστηματικὰ καὶ συνειδητὰ ἀπὸ ὀργανωμένες ὁρατὲς καὶ ἀόρατες δυνάμεις.

Ἡ Παιδεία στὸν τόπο μας ὄχι μόνο ἔχει τελειώσει, ἀλλὰ γίνεται καὶ ἐπικίνδυνη γιὰ τοὺς τροφίμους της. Τὰ παιδιά μας στὸ διαδίκτυο γράφουν μὲ λατινικοὺς χαρακτῆρες, γιατί δὲν γνωρίζουν τὴν γλώσσα μας.

Ἡ Ἐθνική μας συνείδηση πλήττεται, ἀλλὰ καὶ ὑπονομεύεται. Ἡ Ἐκκλησία μας καὶ πολεμεῖται καὶ ὑπονομεύεται, ἀλλὰ καὶ φθείρεται μέσα ἀπὸ τὴν σχέση της μὲ τὴν ἐξουσία.