Άγιος Ιερόθεος Επίσκοπος Αθηνών



»Ἱερόθεος ἱερώθη σοι πάλαι,
»Νῦν δ’ αὖ μεταστὰς καὶ συνήφθη σοι Λόγε.
»Ἠοῖ (ἤτοι τῇ ἡμέρᾳ) σῆμα κάλυψε τετάρτῃ Ἱερόθεον.

Οὗτος ἦτον ἀπὸ τὰς Ἀθήνας, εἷς τῶν ἐννέα βουλευτῶν τοῦ ἐν τῷ Ἀρείῳ Πάγῳ κριτηρίου καθὼς ἦτον καὶ ὁ θεῖος Διονύσιος ὁ μαθητής του. Προκατηχηθεὶς δὲ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν ἀπὸ τὸν ἀπόστολον Παῦλον, καὶ βαπτισθείς, χειροτονεῖται Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν. Αὐτὸς δὲ πάλιν μυσταγωγεῖ τελειότερον τὰ περὶ Χριστοῦ δόγματα τὸν Ἀρεοπαγίτην Διονύσιον. Οὗτος ὁ μακάριος παρεγένετο εἰς τὴν Κοίμησιν τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου διὰ νεφέλης μετὰ τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Ἰσαποστόλων Ἱεραρχῶν· καὶ ἧτον ἔξαρχος μετὰ τοὺς Ἀποστόλους τῶν θείων ὑμνωδιῶν, ὅλος ἐκδημῶν, ὅλος ἐξιστάμενος ἑαυτοῦ, καὶ τὴν πρὸς τὰ ὑμνούμενα κοινωνίαν πάσχων· διὸ καὶ ἀπὸ ὅλους ὅσοι τὸν ἤκουον καὶ τὸν ἔβλεπον καὶ τὸν ἤξευρον πρότερον καὶ δὲν τὸν ἤξευρον, ἐκρίνετο ὅτι εἶναι θεόληπτος, καὶ θεῖος ὑμνολόγος. Καθὼς ταῦτα λέγει αὐτολεξεὶ μαθητὴς αὐτοῦ μέγας Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης (ἐν τῷ γ΄. κεφαλαίῳ περὶ θείων ὀνομάτων.) Καλῶς λοιπὸν καὶ θεοφιλῶς πολιτευσάμενος, καὶ εὐφράνας τὸν Θεὸν μὲ τὴν θεάρεστον αὑτοῦ πολιτείαν καὶ τὰ κατορθώματα, πρὸς αὐτὸν ἐξεδήμησεν.

Ἐκλογὴ ἐκ τοῦ ἐγκωμίου τοῦ σοφωτάτου ἀνδρὸς Εὐϑυμίου μοναχοῦ Ζιγαδινοῦ τοῦ εἰς τὸν ἐν Ἁγίοις πατέρα ἡμῶν Ἰσαπόστολον καὶ Ἱεράρχην Ἀθηνῶν μέγαν Ἱερόϑεον, συγγραφεῖσα ὑπὸ Ἀγάθωνος Μοναχοῦ.

α΄. Τὸν Ἱερόθεον θέλω ἐγκωμιάσει τὸν ἱερὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον, εἶναι δὲ πρέπον τῳόντι εἰς αὐτόν, καὶ δίκαιον τὸ ἐγκώμιον, πρῶτον μὲν ἐπειδὴ καθὼς εἶχε τὸ θεῖον καὶ ἱερὸν ὄνομα Ἱερόθεος, τὸ ὁποῖον σημαίνει ἀφιερωμένον τῷ Θεῷ ἄνθρωπον, οὕτως εἶχε καὶ ἔργα θεῖα καὶ τοῦ Θεοῦ ἄξια, διὰ τῶν ὁποίων ἡγιάσθη καὶ τῷ θεῷ καθιερώθη καὶ προσφυέστατα συνεφώνησαν μετὰ τοῦ ὀνόματός του τὰ ἔργα του, δεύτερον δὲ ἐπειδὴ συνέζησε καὶ συνανεστράφη μετὰ τῶν ἀφιερωμένων τῷ Θεῷ Ἀποστόλων καὶ ἴσα μὲ ἐκείνους ἠξιώθη χαρίσματα, ἀποστολικὴν λαβὼν διακονίαν, Ἀποστολικὴν δόξαν, Ἀποστολικὴν προεδρείαν, ἄλλος, Ἀπόστολος καὶ ὢν καὶ φαινόμενος, τούτου ἕνεκεν δίκαιον εἶναι μετὰ τῶν Ἀποστόλων καὶ αὐτὸν νὰ τιμῶμεν καὶ νὰ ἐγκωμιάζωμεν· ἐπειδὴ καθὼς ἀναντιρρήτως ἀποστολικῶς πᾶσαν τὴν ζωὴν αὐτοῦ διήνυσεν, οὕτω δικαίως καὶ σέβας ἀποστολικόν, καὶ ἔπαινοι ἀποστολικοὶ αὐτῷ ὀφείλονται καὶ ἐγκώμια, καθότι τὸ πρέπον ἀπαιτεῖ τῶν ἴσων πόνων νὰ εἶναι ἴσοι καὶ οἱ μισθοὶ καὶ τὰ στέφανα ὅμοια· ὅστις δὰ τὸ ἱερὸν τοῦτο χρέος ἐκπληροῖ, καὶ σεβασμίως τιμᾷ καὶ γεραίρει, τὸν ἱερὸν τοῦτον ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ Ἱερόθεον ἠξεύρετε ποῖον ἔχει μισθόν, καὶ τίνα λαμβάνει τὴν ἀνταπόδοσιν ; τὸ νὰ γείνῃ καὶ οὗτος ἀξιόμισθος καὶ ἀξιοσέβαστος ὡς ὁ εὐφημούμενος ἅγιος, καὶ παρὰ πάντων σεβασµίως νὰ τιμᾶται καὶ νὰ ἐγκωμιάζεται.

β΄. Τούτου ἕνεκα προθύμως πρέπει ἅπαντες οἱ φιλόθεοι καὶ φιλέορτοι νὰ συντρέξωσι, καὶ γηθοσύνως τὰς εὐκλεεῖς αὐτοῦ πράξεις νὰ ἀναμνήσωσι, καὶ ἐκ τῶν καλῶν αὐτοῦ κατακόρως νὰ ἀπολαύσωσι καὶ χορτάσωσιν, εἰς τὸ ὁποῖον πάντοτε μέν, ἐξαιρέτως δὲ σήμερον κατὰ, τὴν ἡμέραν τῆς αὐτοῦ πανηγύρεως ἅπαντας πανταχόθεν τοὺς φιλοθέους προσκαλεῖ νὰ συνέλθωσι. Ἐκ τίνος πατρίδος κατήγετο ὁ ἱερὸς πατὴρ ἡμῶν Ἱερόθεος καὶ ἐκ τίνων ἐγεννήθη γονέων καὶ πῶς καλῶς καὶ εὐγενῶς ἀνατραφεὶς καὶ ἐκπαιδευθεὶς καὶ εἰς μέτρον τελείας ἡλικίας φθάσας, κατέστη τοσοῦτον ἐπίσημος, ὥστ᾽ ἐξεπάρασε καὶ αὐτοὺς τοὺς εὐκλεεστάτους καὶ ὑπερενδόξους ἄνδρας κατὰ τὴν φήμην καὶ τὴν ὑπόληψιν, οὐδεὶς μὲν τῶν ἱστορικῶν δὲν μᾶς τὸ ἐξιστόρησεν, ἐκ τῶν συγγραμμάτων ὅμως αὐτοῦ καὶ ἐκ τῆς ὑψηλῆς σοφίας του ἁπταίστως δυνάμεθα νὰ χρίνωμεν καὶ περὶ τῆς εὐγενοῦς ἀνατροφῆς κοὶ νομίμου αὐτοῦ ἐκπαιδεύσεως. Ἐπειδὴ ὁ τοῦ ἀνθρώπου λόγος πάντοτε εἶναι ζωηροτάτη καὶ ἀπαράλλακτος εἰκὼν τῶν ἔργων του ὣς παρὰ πάντων ὁμολογεῖται «ἀνδρὸς χαρακτήρ, ἐκ λόγων γνωρίζεται» πολλάκις μάλιστα εἷς λόγος παραμικρὸς ἀρκεῖ ἅπασαν νὰ παραστήσῃ τὴν ἠθικὴν τοῦ ἀνθρώπου κατάστασιν, ἐπειδὴ τὰ ἤθη τὸν λόγον παρομοιάζουσι καὶ ὁ λόγος τὰ ἤθη· καὶ ὁ μὲν ἀξιέπαινος λόγος ἀξιέπαινα ἤθη σημαίνει, τὰ δὲ ἐπαινετὰ ἤθη ἐπαινετὸν λόγον γεννῶσιν· οὗτος λοιπὸν δ λόγος ἀποδεικνύει ὅτι καὶ ἡ γέννησις καὶ ἡ ἀνατροφὴ καὶ ἡ ἐκπαίδευσις τοῦ Ἱεροθέου λίαν ἦσαν ἀξιέπαινα. Ἐπειδὴ τοσοῦτον ὑψηλὴ ἦτον τῶν λόγων καὶ συγγραμμάτων αὐτοῦ ἡ σοφία, ὥστε οὐχὶ μόνον τῶν ἄλλων Ἱεραρχῶν καὶ θεολόγων ἀνδρῶν τὴν σύνεσιν ὑπερέβαινεν, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τοῦ θεολήπτου ἀποστόλου Τιμοθέου μαθητοῦ Παύλου τοῦ ἀποστόλου, ὡς αὐτὸς οὗτος φιλαλήθως ὁμολογεῖ τοῦτο ὁ Τιμόθεος.

γ’. Ὅτι μὲν λοιπὸν παιδιόθεν ὁ Ἅγιος οὗτος ἐγένετο τῶν καλῶν καὶ ἔργων καὶ λόγων ἐραστὴς θερμότατος, αὐτὰ τὰ πράγματα τὸ κηρύττουσι. Ἐπειδὴ ἐκ πρώτης αὐτοῦ ἡλικίας ἑνώσας μὲ τὴν φυσικὴν εὐφυΐαν τοῦ νοός, τὰ εὐγενῆ καὶ χρηστὰ ἤθη, εἰς πᾶν εἶδος τῶν ἐγκυκλίων μαθημάτων καὶ ἐπιστημῶν ἐγένετο ἐμπειρότατος καὶ ἐντελέστατος, καὶ περὶ μὲν σωματικοῦ πλούτου καὶ γηΐνων κτημάτων ποσῶς δὲν ἐφρόντιζεν, ἕνα δὲ μόνον πλοῦτον ἐγίνωσκεν καὶ ὑπερεπόθει τὴν τῶν ἀρετῶν κτῆσιν καὶ τὴν τῶν ἐπιστημῶν κατανόησιν, ἀλλ᾽ οὐχὶ ἀμελῶς καὶ παρέργως, ἀλλὰ μετὰ ζεούσης καρδίας, καὶ γνώμης ἀνδρείας καὶ γενναιόφρονος, ἐπροτίμα δὲ νουνεχῶς παρὰ τὴν μάθησιν τῶν ἐπιστημῶν τῶν ἀρετῶν τὴν κατόρθωσιν, καὶ κατὰ πρῶτον μὲν λόγον εἰς τὴν τῶν ἀρετῶν ἐργασίαν, φιλοπόνως ἠγωνίζετο, κατὰ δεύτερον δὲ λόγον καὶ τὰς ἐπιστήμας καὶ πᾶσαν τὴν ἐγκύκλιον παίδευσιν φιλοτίμως ἐσπούδαζε, καλῶς γινώσκων ὅτι ἡ τῆς φιλοσοφίας καὶ τῶν ἐπιστημῶν σπουδὴ προηγουμένως χρείαν ἔχει τῆς τῶν ἀρετῶν πράξεως, καὶ τῆς τῶν χρηστῶν ἠθῶν καθαρότητος· διότι εἰς πονηρὰν καὶ ἐμπαθῆ φυχὴν ἡ Σοφία ποτὲ δὲν εἰσέρχεται «εἰς γὰρ κακότεχνον ψυχὴν οὐκ εἰσελεύσεται Σοφία» ἡ Σοφία φησι.

δ’. Πόσης δὲ σπουδῆς καὶ ἐπιμαλείας χρείαν ἔχει, καὶ πόσους ἱδρῶτας πρέπει νὰ χύσῃ ὅστις ἐπιποθεῖ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν διὰ τοῦ λαμπροῦ τῶν ἀρετῶν καὶ ἐπιστημῶν ἐνδύματος νὰ κοσμήσῃ γινώσκουσιν ἀκριβῶς, ὅσοι διὰ τῆς πράξεως ἔμαθον, καὶ ἔργῳ τὰ καλὰ ταῦτα ἀπέκτησαν· καθότι ὅστις μάθει ἐφ᾽ ὅσα πάθει, ἐκείνου καὶ ἡ γνῶσις εἶναι βεβαία καὶ ἀδιάπταιστος, καὶ ὁ λόγος ἀληθής τε καὶ ἀξιόπιστος, ἐπειδὴ τόσον τῶν ἀρετῶν ἡ κατόρθωσις, ὅσον καὶ τῶν ἐπιστημῶν ἡ κατανόησις μεγάλων πόνων καὶ ἱδρώτων καὶ χρόνων ἱκανῶν χρείαν ἔχουσιν· ὅτι γλυκὺς μὲν εἶναι ὁ τῆς παιδείας καρπός, ἀλλ᾽ ἡ ρίζα πικρὰ καὶ ἐπίμοχθος, ὅθεν καὶ ἀπαιτεῖται νοῦς μὲν φιλήσυχος, ἀτάραχος, ἀρέμβαστος, καὶ ἀμετεώριστος, ἀγρυπνίαι δὲ συνεχεῖς καὶ ἄπαυστοι, καὶ ταλαιπωρίαι καὶ κακοπάθειαι ἀπειράριθµοι· τὰ ὁποῖα καὶ καλῶς γινώσκων ὁ ἱερὸς πατὴρ ἡμῶν Ἱερόθεος πᾶσαν κατέβαλε σπουδὴν καὶ ἐπιμέλειαν, ὥστε κατά τε πρᾶξιν καὶ θεωρίαν κατέστη ἀκρότατος, ὑπερβὰς ἅπαντας τοῦ καιροῦ ἐκείνου τοὺς εὐκλεεῖς ἄνδρας θεωρητικούς τε καὶ πρακτικούς. Ἐπειδὴ τοὺς μὲν πρακτικοὺς καὶ ἐναρέτους ὑπερέβαινε κατὰ θεωρίαν διὰ τῆς ὑψηλῆς σοφίας του, τοὺς δὲ θεωρητικοὺς καὶ πεπαιδευμένους ὑπερενίκα κατὰ τὴν πρᾶξιν διὰ τῆς ἄκρας αὐτοῦ ἀρετῆς καὶ ἀσκήσεως, τοὺς δὲ πρακτικούς τε ἅμα καὶ θεωρητικοὺς ὑπερεῖχε κατὰ τὸν ὑψηλότερον βαθμὸν τῆς θεωρίας καὶ πράξεως, εἰς τὸν ὁποῖον αὐτὸς εἶχεν ἀνυψωθῇ ὑπὲρ ἅπαντας, καθότι ἡ μὲν ὑψηλὴ σοφία του τὴν ἄμεμπτον ἐβεβαίωνε πολιτείαν του, ἡ δὲ ἐνάρετος πολιτεία του τὴν ὑψηλὴν ὑπεστήριζε παιδείαν του, καὶ διὰ νὰ εἴπω συντόμως, ἅπαντα τὰ καλά, ὅσα πρὸς ἀρετὴν καὶ παιδείαν συντείνουσιν, μετὰ μεγίστης προθυμίας καὶ ἀναριθμήτων πόνων, ὡς φιλόπονος μέλισσα, εἰς ἑαυτὸν ἐθησαύρισεν, ἀλλὰ οἱ μὲν πόνοι παρῆλθον, ἡ δὲ δόξα αὐτοῦ διαμένει αἰώνιος· μεγάλης δὲ φρονήσεως καὶ ἀγχινοίας ἔργα εἶναι τὸ ἐπικερδέστατον τοῦτο ἐμπόριον, τὸ νὰ δώση δηλονότι εἰς κόπον πρόσκαιρον, καὶ νὰ λάβῃ δόξαν αἰώνιον, τὸ ὁποῖον οἱ νόες οἱ μικρόφρονες ποτὲ δὲν δύνανται νὰ ἐπιχειρήσωσι.

ε’. Οὕτω λοιπὸν ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν Ἱερόθεος τὴν πρακτικὴν ἀρετὴν βάσιν ποιήσας τῆς θεωρητικῆς, καὶ διὰ τῆς πράξεως τὴν θεωρίαν ζητήσας, ἔφθασεν εἰς τὸν ἀκρότατον τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς παιδείας βαθμόν, καθ᾽ ὅσον εἰς τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν ἐνδέχεται, καὶ ἐγέγετο τελειότατος, καὶ τοιουτρόπως πρὸ τῆς ἐν Χριστῷ πίστεως καὶ πρὸ τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος προκαθαρίσας καὶ τελειοποιήσας ἑαυτόν, ἐγένετο ἄξιος καὶ τῆς ἀμιμήτου ἡμῶν πίστεως.

ς’. Ὅτε δὲ ὁ θεῖος ἀπόστολος Παῦλος κηρύττων πανταχοῦ ἐν τοῖς ἔθνεσιν, ἔφθασεν καὶ εἰς τὰς κλεινὰς Ἀθήνας, τὸν Ἰησοῦν καὶ τὴν Ἀνάστασιν εὐαγγελιζόμενος, τινὲς δὲ τῶν ἐπικουρίων καὶ στωϊκῶν φιλοσόφων ἀντίθεον καὶ βλάσφημον τὴν διδασκαλίαν αὐτοῦ νομίζοντες, συλλαβόντες ἔφεραν αὐτὸν εἰς τὸ τοῦ Ἀρείου Πάγου περίφημον Δικαστήριον, ἵνα κριθεὶς καὶ κατακριθεὶς ἀξίαν λάβῃ τὴν καταδίκην τῆς βλασφημίας του, τότε ὁ Παῦλος σταθεὶς ἐν μέσῳ τοῦ Κριτηρίου τὴν θαυμασιωτάτην ἐκείνην δημηγορίαν ἐξεφώνησε, τὴν ἀφορμὴν τοῦ λόγου ἐκ τῆς ἐπιγραφῆς τοῦ βωμοῦ λαβὼν «Ἀγνώστῳ Θεῷ» διὰ τῆς ὁποίας τοὺς ἐλλογιμωτέρους καὶ σοφωτέρους τῶν ἄλλων φιλοσόφων πρὸς τὴν εἰς Χριστὸν εἵλκυσε πίστιν, ἐν οἷς ἦν καὶ Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, καὶ γυνή τις ὀνόματι Δάμαρις, καὶ ἕτεροί τινες μετ᾽ αὐτῶν, ὡς ταῦτα πάντα λεπτομερῶς ὁ ἱερὸς Λουκᾶς ἱστορεῖ ἐν ταῖς Ἀποστολικαῖς πράξεσι, ὁ δὲ θεῖος πατὴρ ἡμῶν Ἱερόθεος πρὸ τοῦ ἱεροῦ Διονυσίου εἶχε πιστεύσει, ὑπὸ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου προδιδαχθείς. Ἐπειδή, ἂν τότε ἤθελε πιστεύσαι, καὶ αὐτὸς μετὰ τοῦ θείου Διονυσίου, δὲν ἤθελε τὸ σιωπήσει ὁ ἱερὸς Λουκᾶς, ἀλλ᾽ ἤθελεν ἀναφέρει καὶ αὐτὸν ἐξ ὀνόματος, ἐπισημότερον τοῦ Διονυσίου ὄντα καὶ πάντων τῶν ἄλλων κατά τε παιδείαν καὶ ἀρετὴν ὑπέρτερον· «οὐ γὰρ ἂν εἰ τηνικαῦτα· καὶ οὗτος μετὰ Διονυσίου πιστεύσας, ἐκολλήθη τῷ Παύλῳ», παρεσιώπησεν ὁ θεῖος Λουκᾶς, τοῦ μὴ καὶ αὐτὸν ἐξ ὀνόματος μνημονεύσας, ἐπισημοτέρου ὄντος καὶ σοφίᾳ καὶ ἀρετῇ διαφέροντος (ἐπικρίνει ὁ Σοφὸς Εὐθύμιος ὁ Ζιγαδηνὸς ἐν τῷ εἰς τὸν Ἀγιον τοῦτον ἐγκωμίῳ αὐτοῦ.)

ζ’. Ἐν τοσούτῳ, ἀφ᾽ οὗ ὅτε θεῖος πατὴρ ἡμῶν Ἱερόθεος καὶ ὁ Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν ἐδέχθησαν, διδάσκονται ἀμφότεροι ὑπὸ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πάντα τὰ τῆς πίστεως δόγματα, καὶ τῶν τότε πιστευσάντων Χριστιανῶν χειροτονοῦνται Ἐπίσκοποι, ὁ δὲ θεῖος Διονύσιος καὶ τοῦ Ἱεροθέου μαθητής, ἐχρημάτισε κατά τε τὴν ἔξω σοφίαν καὶ τὰ τῆς Θεολογίας ἀπόρρητα, ἐκ τοῦ ὁποίου πρέπει νὰ στοχασθῶμεν, πόση ἦτον ἡ τοῦ Ἱεροθέου ἐπιστημονική τε καὶ Θεολογικὴ σοφία, ὅταν τοσοῦτον μέγαν Μαθητὴν ἠδυνήθη νὰ ἀναδείξῃ ὁποῖος ἦτον ὁ Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος. Ἐπειδὴ κατὰ τὴν ἀψευδῆ τοῦ Κυρίου ἀπόφασιν, δὲν εἶναι ὁ μαθητὴς τοῦ Διδασκάλου αὐτοῦ ἀνώτερος, ἀλλὰ μὴν ὁ τοῦ Ἱεροθέου μαθητὴς Διονύσιος ὁμολογουμένως ὑπερβαίνει πάντα σοφὸν ἀκρότατον, πολλῷ μᾶλλον ἄρα ὁ διδάσκαλος αὐτοῦ Ἱερόθεος «αὐτάρκη ταῦτα· (λέγει ὁ σοφὸς Εὐθύμιος) τῆς θεοειδοῦς ἐκείνου (τοῦ Ἱεροθέου) διανοίας καὶ ὑψηλῆς ἐμφῆναι τὸ κλέος· δι᾽ ὧν δηλοῦται σαφῶς, ὅτι καὶ τῷ θείῳ Παύλῳ καὶ τῷ μεγάλῳ Ἱεροθέῳ μαθητευθεὶς ὁ θεόληπτος Διονύσιος, δι᾽ ἀμφοτέρων ἐμυήθη τὰ κρείττω καὶ ὁ τελειότερα τῆς τε οὐρανίου καὶ τῆς καθ’ ἡμᾶς σοφίας» μεγάλως δὲ εὐγνωμονεῖ πρὸς τὸν Διδάσκαλον αὐτοῦ Ἱερόθεον ὁ Ἀρεοπαγίτης Διονύσιος, καὶ θαυμάσια πλέκει ἐγκώμια, πολλαχοῦ τῶν ἀθανάτων ἐκείνων συγγραμμάτων αὐτοῦ, μέγαν ἥλιον ὀνομάζων αὐτόν, κλεινὸν καθηγεμόνα, θεῖον διδάσκαλον, Ἱερομύστην, ὑμνολόγον θεόληπτον, καὶ ἄλλα πάμπολλα, ὥστε οὐκ ἄν ποτε πρὸς οὕτω μέγαν ἥλιον, ἀντειπεῖν ἐπιχειρήσαιμεν, καὶ «ταῦτα καὶ τῷ κλεινῷ καθηγεμόνι ὕμνηται λίαν ὑπερφυῶς (Διονυσ. Ἀρεοπαγίτου) ἐν τῷ περὶ θείων ὀνομάτων, τὰ δὲ ἱερὰ αὐτοῦ (τοῦ Ἱεροθέου) συγγράμματα ἁποφαίνεται, ὅτι ἐπιστημονικῶς καὶ μετὰ γηραλαίας ἔγραψε τῆς περὶ τὰ ϑεία νοήσεως, καὶ ὅτι ὡς ἄλλην Ἀγίαν Γραφὴν πρέπει νὰ τὰ νομίζωμὲν, ὥσπερ τινὰ δεύτερα λόγια καὶ τῶν ϑεοχρίστων ἀκόλουθα» (ὁ αὐτὸς αὐτόθι) ἔχει δὲ καὶ ἰδιαίτερον κεφάλαιον πρὸς τὸν ἀπόστολον Τιμόϑεον, ὅπου γνωστοποιεῖ, ὅτι καὶ αὐτὸς ὁ ϑεῖος Τιμόθεος λαβὼν παρὰ τοῦ Διονυσίου τὸ ὑψηλότατον τοῦ Ἱεροθέου σύγγραμμα, καὶ μὴ δυνηθεὶς νὰ τὸ ἐννοήσῃ, τὸ ἐπέστρεψε πρὸς τὸν Διονύσιον, παρακαλῶν αὐτὸν νὰ τὸ ἐξηγήσῃ, ὡς τοῦ Διδασκάλου αὐτοῦ σύγγραμμα, καὶ ἐξηγημένον πρὸς αὐτὸν νὰ τὸ πέμψῃ· καὶ πολλάκις ἡμᾶς καὶ αὐτὸς εἰς τοῦτο προέτρεψας, καὶ τήν γε Βίβλον αὐτὴν ὡς ὑπεραίρουσαν ἀνταπέσταλκας. ( Κεφ. Γ'.) Τοῦτο λοιπὸν μόνον ἀρκεῖ ν᾿ ἀποδείξῃ, ὁποῖος ἦν τὴν σοφίαν ὁ ἱερὸς πατὴρ ἡμῶν Ἱερόθεος, ὅταν ἡ Βίβλος αὐτοῦ καὶ αὐτοῦ τοῦ ἀποστόλου Τιμοθέου ὑπερέβαινε τὴν κατάληψιν, καὶ διὰ τοῦτο ἐζήτει παρὰ τοῦ ἱεροῦ Διονυσίου τὴν ταύτης ἐξήγησιν.

η’. Ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν κηδείαν τοῦ ϑεοδόχου σώματος τῆς Κυρίας ἡμῶν Θεοτόκου, μαρτυρεῖ ὁ αὐτὸς Διονύσιος, ὅτι συμπαρῆν καὶ ὁ Ἱερόθεος ὑπὸ νεφέλης ἁρπαγείς, καὶ ὅτι ὕμνους τότε ἐμελώδησε καὶ ἐπιταφίους ᾠδὰς εἰς δόξαν τῆς Θεομήτορος, ὑπερβαινούσας πολλῷ τῷ μέτρῳ τὰς τῶν ἄλλων Ἱεραρχῶν ᾠδὰς καὶ ἐγκώμια, τὰ ὁποῖα καὶ αὐτοὶ οἱ ϑεῖοι Ἀπόστολοι ὑπερθαυμάζοντες, ἐφύλαττον εἰς τὴν μνήμην των, καὶ εἰς πολλοὺς πολλάκις αὐτὰ ἀνέφερον, ὡς καὶ τοῦτο ὁ αὐτὸς μαρτυρεῖ Διονύσιος, λέγων πρὸς Τιμόθεον τὸν Ἀπόστολον «πολλάκις οἶδα παρὰ σοῦ καὶ μέρη τινὰ τῶν ἐνθεαστιχῶν ἐκείνων ὑμνῳδιῶν ἐπακούσας» ἐνθυμοῦμαι λέγει, ὦ Τιμόθεε, ὅτι πολλάκις ἤκουσα ἐκ στόματος σου καὶ περικοπάς τινας ἐκ τῶν Θεολήπτων ἐκείνων ὕμνων καὶ ἐγκωμίων, τὰ ὁποῖα ὁ ἐμὸς ϑεῖος διδάσκαλος Ἱερόθεος ἐξεφώνει πρὸς τὴν Κυρίαν ἡμῶν θεοτόκον ὅλος ἔνθους, ἔξω ὢν ἑαυτοῦ καὶ μετὰ τῆς ὑμνουμένης θεομήτορος ἡνωμένος τῷ πνεύματι, πάθος πάσχων ἀπαθὲς καὶ μακάριον, καὶ καθὼς μεταξὺ τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων τὸ σκεῦος τῆς ἐκλογῆς ὁ ϑεῖος Παῦλος διέπρεπε καὶ ὑπερεῖχεν εἰς τὰ τὰς Δεσποίνης ἡμῶν ἐγκώμια, οὕτω μεταξὺ τῶν Ἱερᾳρχῶν προηγεῖτο καὶ ὑπερέλαμπεν ὁ ἱερὸς Ἱερόθεος, πάντων κρατῶν, πάντων ὑπερέχων, καὶ παρὰ πάντων ἐφ᾿ ὦν ἠκούετο καὶ ὡρᾶτο, ϑεόληπτος καὶ ϑεῖος ὑμνολόγος κρινόμενος.

θ’. Τὸν τοιοῦτον λοιπὸν καὶ τοσοῦτον κατά τε ἀρετὴν καὶ σοφίαν μέγαν καὶ ϑειότατον ἄνδρα μὲ τίνας νὰ τὸν παραβάλωμεν καὶ πῶς νὰ τὸν ὀνομάσωμεν ; μὲ ποὺς ἀΰλους Ἀγγέλους, καὶ Ἄγγελον νὰ τὸν ὀνομάσωμεν ; ναὶ βεβαιότατα, διότι ἀγγελικῶς ἐν τῷ κόσμῳ ἐπολιτεύϑη, καὶ ἔνσαρκος Ἄγγελος ἀνεφάνη· μὲ τοὺς Ἀποστόλους, καὶ Ἀπόστολον νὰ τὸν ὀνομάσωμεν ; ναὶ βεβαιότατα, διότι Ἀποστολικὴν ἐγχειρισθεὶς διακονίαν, ἀποστολικῶς τὰ χρέη αὐτῆς ἐξετέλεσε· μὲ τοὺς Μάρτυρας, μὲ τοὺς Ἱεράρχας, καὶ Διδασκάλους ; ναὶ βεβαιότατα, διότι ὡς μὲν μάρτυς καὶ διὰ λόγων καὶ δι᾿ ἔργων καὶ ἀγώνων τὴν τῆς πίστεως ἀλήθειαν ἐμαρτύρησεν, ὡς δὲ Ἱεράρχης, κανονικῶς καὶ νομίμως ἀρχιερατεύσας, τῷ Θεῷ εὐηρέστησε καὶ ὡς διδάσκαλος ὑπὲρ πάντα τὰ διδασκαλικὰ χρέη ἐξεπλήρωσεν, ἀλλὰ καὶ οὐρανόν, καὶ ἥλιον, καὶ σελήνην ἐὰν αὐτὸν ὀνομάσωμεν, ἀληθεύομεν, διότι καὶ αὐτὸς διὰ τῶν ἀειφώτων ἔργων καὶ λόγων αὐτοῦ ὡς δι ἀστέρων λαμπρυνόμενος τὴν τοῦ Θεοῦ δόξαν τὴν ἔνσαρκον τοῦ Θεοῦ λόγου οἰκονομίαν ἐδιηγήθη, καὶ τὸ τῆς ἀγνοίας καὶ εἰδωλολατρείας σκότος διὰ τῆς ἀληθοῦς ϑεογνωσίας ἁποδιώξας,πᾶσαν κατηύγασε τὴν ὑφήλιον, ἀλλὰ καὶ σκεῦος, ἐκλογῆς ἄλλον Παῦλον, καὶ υἱὸν βροντῆς, δεύτερον θεολόγον, ἐὰν αὐτὸν ὀνομάσωμεν, μεθ᾽ ὑπερβολῆς δὲν τὸν ἐγκωμιάζομεν. Ἐπειδὴ καὶ τοῦ Παύλου ἐπλούτει τὸν διακαῆ ποὸς τὸ κήρυγμα ζῆλον, καὶ τῆς τοῦ Ἰωάννου θεολογίας τὸν παγκόσμιον καταπληκτικὸν ἦχον. Διὰ τοσούτων στεφάνων ἡ ἀρετὴ αὐτὸν κατεκόσμησε, διὰ τοσούτων ἀγαθῶν ἡ φιλοσοφία αὐτὸν κατεποίκιλε.

ι’. Τίνα λοιπὸν ἐκ τῶν προνομίων καὶ χαρίτων αὐτοῦ νὰ ϑαυμάσῃ τις πρότερον ; ἢ ποία γλῶσσα ρητορικωτάτη ϑέλει δυνηθῇ νὰ ἐφεύρῃ τῶν τοσούτων καὶ τοιούτων κατορθωμάτων πρέποντα τὰ ἐγκώμια ; ἐπειδὴ ὅταν μία ψυχὴ εἰς ἑαυτὴν συναθροίσῃ ἅπαν καλόν, ὑπερνικᾶ ἅπαν ἐγκώμιον· ὅθεν ἐγὼ ἓν ἔτι πρὸς τοῖς εἰρημένοις εἰπών, ϑέλω καταπαύσει τὸν λόγον μου, ὅτι δηλαδὴ μετὰ τοσούτων καὶ τοιούτων λαμπρῶν κατορθωμάτων καὶ προτερημάτων ὁ ἐν ἁγίοις πατὴρ ἡμῶν Ἱερόθεος ἐν βαθυτάτῳ γήρατι τελευτήσας, ἠξιώθη τῆς τῶν Πατριαρχῶν, Προφητῶν, Ἀποστόλων, Μαρτύρων, Ἱεραρχῶν, καὶ πάντων τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος Ἀγίων συναυλίας καὶ συνοικήσεως, ὑπὲρ ἡμῶν ἐκτενῶς καθικετεύων τὸν Ὕψιστον ἵνα ἀταράχως τὸ τῆς παρούσης ζωῆς πέλαγος διαπλεύσαντες, εἰς τοὺς γαληνοὺς καὶ ἀκυμάντους λιμένας τῆς τῶν Οὐρανῶν βασιλείας καταντήσωμεν.

ια’. Δέξαι λοιπὸν εὐμενῶς, πάτερ ϑειότατε, τὰ παρ᾽ ἡμῶν εὐλαβῶς προσφερόμενα, τὰ παρὰ σοῦ ἀντιδίδων ἡμῖν, ὅτα διὰ τῶν πρεσβειῶν σου νὰ ἀντιδώσῃς δύνασαι· ἤδη μὲν εὐεξίαν σώματος καὶ ψυχῆς, ἁμαρτιῶν ἄφεσιν, πειρασμῶν ἀπαλλαγήν, καὶ τέλος βίου θεῶ εὐάρεστον· πρὸς δὲ τὸ μέλλον, τὴν ἐκ δεξιῶν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν μετὰ τῶν Ἁγίων παράστασιν, ᾧ πρέπει πᾶσα δόξα τιμὴ καὶ προσκύνησις, σὺν τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν.

Ἀπολυτίκιον ἦχος ά.

Τὸν Παύλου μαθητήν τε καὶ τῆς Οἰκουμένης διδάσκαλον, τὸν τῶν Ἀθηνῶν Ἱεράρχην, καὶ κήρυκα τῆς πίστεως, τὸν μέγαν καὶ πάνσοφον πιστοί, ἐκφάντορα τῶν μυστηρίων τοῦ Χριστοῦ, Ἱερόθεον ἐν ὕμνοις χρεωστικῶς ἀνευφημήσωμεν ἅπαντες, τὸν βλύσαντα ὡς νάματα ἡμῖν, διδάγματα ἔνθεα σαφῶς, καὶ θεὸν τῷ βίῳ εὐφράναντα, τὸν μόνον πολυέλεον.

Κοντάκιον ἦχος πλ. δ'. Τῇ ὑπερμάχῳ.

Τὸν ἱεράρχην Ἀθηνῶν ἀνευφημοῦμέν σε, ὡς μυηθέντες διὰ σοῦ ξένα καὶ ἄρρητα, ἀνεδείχθης γὰρ ϑεόληπτος ὑμνολόγος, ἀλλὰ πρέσβευε παμμάκαρ Ἱερόθεε, ἐκ παντοίων συμπτωμάτων ἡμᾶς ρύεσθαι, ἵνα κράζωμεν. Χαίροις, πάτερ ϑεόσοφε.

Μεγαλυνάρια τοῦ αὐτοῦ.

Τὸ τοῦ Παύλου ϑήραμα τὸ τερπνόν, τῇ ἄνω τραπέζῃ τὸ ἀξίως παραταθέν, τὸ τοὺς οὐρανίους εὐφράναν δαιτυμόνας, Ἱερόθεον τὸν πάνυ ὕμνοις τιμήσωμεν.

Ἕτερον.

Ἐγκαυχᾶται πόλις ἡ Ἀθηνῶν, ἡ λαχοῦσα πάτερ σοῦ ποιμένος καὶ ὁδηγοῦ, ἐγκαυχῶνται οὕτω, καὶ πάντες οἱ τυχόντες σοὶ ὁμωνυμῆσαι οὕς διαφύλαττε.

---

Εἰς τὸν μέγαν τοῦτον Ἱερόθεον ἔπλεξεν ἐγκώμιον γλαφυρὸν ὁ σοφὸς Εὐθύμιος ὁ Ζυγαδινός, ὅπερ εὑρίσκεται ἀνέκδοτον ἐν τοῖς πανηγυρικοῖς τῆς μεγίστης Λαύρας, τοῦ Κοινοβίου τῆς τοῦ ἁγίου Διονυσίου μονῆς, καὶ ἐν τοῖς τοῦ Βατοπαιδίου, καὶ Ἰβήρων, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἱερόθεον ἐπαινέσομαι τὸν ἱερὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον, δίκαιον γάρ.» Συνέθετο δὲ Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης τροπάρια τινὰ διὰ τοὺς βουλομένους ἑορτάζειν τὴν μνήμην του ἐτυπῴθη καὶ ὁλόκληρος Ἀκολουϑία ἐν Ἀθήναις 1878 ποιηθεῖσα ὑπὸ Ἀγάθωνος Μοναχοῦ.

^{Πηγή : Μέγας Συναξαριστής (Κων. Χρ. Δουκάκη)}