Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός



Οὗτος ὁ τῇ ἀληθείᾳ Ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, Διδάσκαλος, καὶ Κήρυξ τοῦ Θείου Εὐαγγελίου Κοσμᾶς, ἦτον ἀπὸ τὴν Αἰτωλίαν, ἀπὸ ἓν μικρὸν χωρίον ὀνομαζόμενον Μέγα Δένδρον- γονέων εὐσεβῶν υἱός, παρὰ τῶν ὁποίων ἀνατραφείς, καὶ παιδευθεὶς ἐν παιδείᾳ, καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου, κατὰ τὸν Ἀπόστολον, ὅταν ἧτο χρόνων εἴκοσι, ἴσως καὶ ἐπέκεινα, ἄρχισε νὰ διδάσκῃ τὰ Γραμματικὰ ὑπὸ τὸν Ἱεροδιάκονον Ἀνανίαν τὸν καλούμενον Δερβισάνον. Ἐπειδὴ κατὰ τοὺς χρόνους ἐκείνους ἄρχισε μὲ φήμην μεγάλην τὸ Σχολεῖον τοῦ Βατοπεδίου εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, μετέβη εἰς ἐκεῖνο μὲ ἄλλους ἐδικούς του συμμαθητὰς, οὐκ ὀλίγους. Ἐκεῖ ἐτελείωσε τὰ Γραμματικὰ ὑπὸ τὸν Διδάσκαλον Παναγιώτην Παλαμᾶν. Μετὰ δὲ ταύτα ἤκουσε τὴν Λογικὴν ἀπὸ τὸν Διδάσκαλον Νικόλαον Τζαρτζούλιον τὸν ἐκ Μετζόβου, ὅστις ἐκεῖ ἐσχολάρχησε μετὰ τὸν σοφώτατον Εὐγένιον. Ἦτο δὲ ἀκόμη λαϊκὸς Κώνστας καλούμενος, πλὴν καὶ λαϊκὸς ὤν, ἐφαίνετο ἐστολισμένος μὲ τὴν σεμνότητα τοῦ Μοναδικοῦ Σχήματος, καὶ κατὰ πάντα ἠγωνίζετο, καὶ τὸν ἑαυτόν του ἐγύμναζε πρὸς τελείαν ἄσκησιν. Ἐπειδὴ δὲ πάλιν κακῇ τύχῃ, ἡ περίφημος ἐκείνη Σχολή, ἀναχωρησάντων τῶν Διδασκάλων, ἠρημώθη, καὶ κατήντησε νὰ γένῃ ὡς τὸ ἀπ' ἀρχῆς, τότε δή, καὶ ὁ καλὸς Κώνστας ἀναχωρήσας ἐκεῖθεν, ἐπῆγεν εἰς τὴν ἱερὰν Μονὴν τοῦ Φιλοθέου. Καὶ ἐκεῖ πρῶτον μὲν ἐκουρεύθῃ Μοναχός, καὶ εἰς τοὺς πόνους τῆς μοναδικῆς ζωῆς ἐχώρησε προθυμότατα. Μετὰ δὲ τοῦτο, τῆς Μονῆς χρείας ἐχούσης Ἐφημερίου· προτροπῇ σφοδροτέρᾳ καὶ δεήσει τῶν Πατέρων, χειροτονεῖται καὶ Ἱερομόναχος.

Εἶχε δὲ πόθον πολὺν ὁ Μακάριος εἰς τὴν καρδίαν του ἐξ ἀρχῆς ἔτι κοσμικὸς ὤν, διὰ νὰ ὠφελήσῃ καὶ τοὺς Ἀδελφούς του Χριστιανοὺς ἀπὸ ἐκεῖνα ὅπου ἔμαθε. Καὶ πολλάκις ἔλεγε· πῶς οἱ ἀδελφοί μας Χριστιανοὶ ἔχουν μεγάλην χρείαν ἀπὸ λόγον Θεοῦ· καὶ ὅτι χρέος ἔχουν ἐκεῖνοι, ὅπου σπουδάζουν νὰ μὴ τρέχουν εἰς ἀρχοντικὰς καὶ αὐλὰς μεγάλων, καὶ νὰ ματαιόνωση τὴν σπουδήν τους διὰ νὰ ἀποκτήσουν πλοῦτον καὶ ἀξιώματα, ἀλλὰ νὰ διδάσκωσι μάλιστα τὸν κοινὸν λαόν· ὅπου ζῶσι μὲ πολλὴν ἀπαιδευσίαν καὶ βαρβαρότητα, διὰ νὰ ἀποκτήσουν μισθὸν Οὐράνιον, καὶ δόξαν ἀμάραντον. Ἀλλὰ μὲ ὅλον ὅπου εἶχε τόσον πόθον, καὶ ζῆλος πολὺς ἄναπτεν εἰς τὴν ἱεράν του καρδίαν, διὰ τὴν ὠφέλειαν τῶν πολλῶν, ὅμως πάλιν καὶ συλλογιζόμενος πόσον εἶναι μέγα καὶ δύσκολον· τὰ ἐγχείρημα τοῦ Ἀποστολικοῦ κηρύγματος, ὡς ταπεινόφρων καὶ μέτριος δὲν ἐτόλμησε ἀφ' ἑαυτοῦ νὰ τὸ ἐπιχειρισθῇ, χωρὶς νὰ καταλάβῃ τὴν θείαν βούλησιν. Ὅθεν θέλων νὰ δοκιμάσῃ ἂν ἦναι τοῦτο θέλημα Θεοῦ, ἀνοίγει τὴν Θείαν Γραφήν- καὶ ὢ τοῦ θαύματος! εὑρέθη εὐθὺς ἔμπροσθέν του τὸ λόγιον τοῦ Ἀποστόλου, ὅπου λέγει· «Μηδεὶς τὸ ἑαυτοῦ ζητείτω, ἀλλὰ καὶ τὸ τοῦ ἑτέρου ἕκαστος» ^{(ά. Κορ. ί. 24)} ἤγουν: ἂς μὴ ζητῇ τις μόνον τὸ συμφέρον τὸ ἰδικόν του, ἀλλὰ καὶ τὸ συμφέρον τοῦ ἀδελφοῦ του.

Πληροφορηθεὶς λοιπὸν ἐκ τούτου, καὶ φανερώσας τὸν σκοπὸν του τοῦτον καὶ εἰς ἄλλους Πνευματικοὺς Πατέρας, καὶ λαβὼν συγγώρησιν παρ᾽ αὐτῶν, πηγαίνει εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, διὰ νὰ ἀνταμώσῃ καὶ τὸν ἀδελφόν του διδάσκαλον Χρύσανθον, ὅστις καὶ τὸν ἐδίδαξε καὶ ἀρχάς τινας τῆς Ῥητορικῆς, διὰ νὰ ὁμιλῇ ὁπωσοῦν εὐμεθόδως.

Φανερώσας λοιπὸν εἰς τοὺς ἐκεῖσε εὐλαβεστάτους Ἀρχιερεῖς, καὶ Διδασκάλους τὸν αὐτὸν λογισμόν του, καὶ εὑρὼν ὅλους συμφώνως παρακινοῦντας αὐτὸν εἰς τὸ θεῖον τοῦτο ἔργον, λαμβάνει ἔγγραφον ἄδειαν παρὰ τοῦ τότε Πατριαρχεύοντος Σεραφεὶμ τοῦ ἐκ Δελβίνου, καὶ οὕτως ἤρχισεν ὁ Μακάριος νὰ κηρύττῃ τὸ Εὐαγγέλιον τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν, πρῶτον μὲν εἰς τὰς Ἐκλλησίας, καὶ τὰ χωρία τῆς Κωνσταντινουπόλεως· ἐκεῖθεν δὲ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ναύπακτον, εἰς Ἀγρίνιον, εἰς Μεσολόγγιον, καὶ ἄλλους τόπους, καὶ πάλιν ἀνέβη εἰς Κωνσταντινούπολιν· καὶ συμβουλευθεὶς μὲ τὸν τότε Πατριάρχην Σωφρόνιον, καὶ παρ᾽ αὐτοῦ λαβὼν νέαν ἄδειαν καὶ εὐλογίαν, ἤρχισε νὰ κηρύττῃ πάλιν τὸν λόγον τοῦ Εὐαγγελίου μὲ περισσοτέραν θερμότητα καὶ ζῆλον. Καὶ δὴ περιελθὼν ὅλα σχεδὸν τὰ Δουκάνησα, καὶ διδάξας τοὺς Χριστιανοὺς νὰ µετανοοῦν, καὶ νὰ πράττουν ἄξια ἔργα τῆς μετανοίας, ἐκεῖθεν ἐγύρισεν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος κατὰ τὸ 1775 ἔτος, καὶ περιπατήσας εἰς τὰ ἐκεῖσε Μοναστήρια, καὶ Σκήτας, καὶ διδάξας τοὺς ἐν αὐτοῖς Πατέρας, ἔμεινεν ὀλίγον καιρὸν ἀναγινώσκων τὰ θεῖα βιβλία τῶν Πατέρων. Μὴ δυνηθεὶς δὲ νὰ ὑποφέρῃ περισσότερον, ἀπὸ τὴν ἀγάπην· ὅπου ἄναπτεν εἰς τὴν καρδιὰν του διὰ τὴν ὠφέλειαν τῶν Χριστιανῶν, (καθὼς πολλάκις ὁ ἴδιος τὸ ἔλεγεν εἰς πολλοὺς Πατέρας) ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὄρος, καὶ ἀρξάμενος ἀπὸ τὰ ἐδῶ τοῦ Ὄρους χωρία, ἐπῆγε κηρύττων εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, εἰς τὴν Βέρροιαν, καὶ εἰς ὅλην σχεδὸν τὴν Μακεδονίαν. Ἐπροχώρησεν εἰς τὰ μέρη τῆς Χιμάρας, Ἀκαρνανίας, Αἰτωλίας, ἔως καὶ εἰς αὐτὴν τὴν Ἄρταν καὶ τὴν Πρέβεζαν. Ἐκεῖθεν δὲ ἔπλευσεν εἰς τὴν Ἁγίαν Μαύραν, καὶ εἰς Κεφαλληνίαν, καὶ ὅπου ἂν ἐπήγαινεν ὁ Τρισμακάριστος, ἐγίνετο μεγάλη σύναξις τῶν Χριστιανῶν καὶ ἥκουον μετὰ κατανύξεως καὶ εὐλαβείας τὴν χάριν καὶ γλυκύτητα τῶν λόγων του, καὶ ἀκολούθως ἐγίνετο καὶ μεγάλῃ διόρθωσις καὶ ὠφέλεια ψυχική.

Ἦτο δὲ ἡ διδαχή του, καθὼς ἡμεῖς αὐτήκοοι αὐτῆς ἐγενόμεθα, ἁπλουστάτη ὡσὰν ἐκείνη τῶν ἁλιέων. Ἦτο γαλήνιος καὶ ἡσύχιος, ὅπου ἐφαίνετο καθολικὰ νὰ ἦναι γεμάτη ἀπὸ τὴν χάριν τοῦ ἱλαροῦ, καὶ ἡσύχου Ἁγίου Πνεύματος. Μάλιστα δὲ εἰς τὴν νῆσον τῆς Κεφαλληνίας μεγάλον καρπὸν ψυχικῆς ὠφελείας ἔκαμεν ὁ ἱερὸς οὗτος Διδάσκαλος μὲ τὸν σπόρον τῆς ἐνθέου διδασκαλίας του. Ἀλλὰ καὶ ὁ Θεὸς ἄνωθεν συνήργει καὶ ἐβεβαίονε τὰ λόγια του μὲ τὰ ἀκόλουθα σημεῖα καὶ θαύματα, καθὼς ποτὲ διὰ τῶν τοιούτων θαυμάτων ἐβεβαίονε καὶ τὸ κήρυγμα τῶν Ἱερῶν Ἀποστόλων του. Διότι εἰς τὴν νῆσον ταύτην ἦτον ἕνας πτωχὸς ῥάπτης, ὅστις εἶχεν ἀπὸ χρόνων πολλῶν τὸ δεξιὸν χέρι ξηρὸν καὶ ἀνενέργητον. Οὗτος λοιπὸν προσδραμὼν εἰς τὸν Ἅγιον, ἐδέετο νὰ τὸν ἰατρεύσῃ. Ὁ δὲ ἐπαρακίνησεν αὐτὸν νὰ ἔλθῃ μὲ εὐλάβειαν εἰς τὴν διδαχήν του, καὶ ὁ Θεὸς θέλει τὸν εὐσπλαγχνισθῇ. Ὑπήκουσεν ὁ πτωχός, καὶ ἀφοῦ ἤκουσε τὴν διδαχήν του, ὢ τοῦ θαύματος! τὴν ἄλλην ἡμέραν εὑρέθη τελείως ἰατρευμένος.

Ἄλλος πάλιν παράλυτος, ἁκούων τοῦτο τό παράδοξον ἔκαμε νὰ τὸν ὑπάγουν μὲ τὴν κλίνην εἰς τὴν ὥραν τῆς διδαχῆς του, καὶ μετ᾽ὁλίγας ἡμέρας ἔμεινε καὶ αὐτὸς ὅλος ὑγιής, δοξάζων τὸν Θεὸν καὶ εὐχαριστῶν τὸν Ἅγιον. Εἰς τὸ κάστρον τῆς Ἄσσου ἦτον ἕνας εὐγενής, ὅστις εἶχε δεινὴν ἀσθένειαν εἰς τὰ αὐτία, ὅπου ἀπὸ πολλοὺς χρόνους ἦτο σχεδὸν χαμένη ἡ ἀκοή του. Οὗτος πηγαίνων μὲ εὐλάβειαν καὶ πίστιν ἐκεῖ ὅπου ἐδίδασκεν ὁ γιός, εὐθὺς ἄρχισε νὰ ἀκούῃ καθαρά, καὶ ἀπὸ τὀτε ἔμεινε τεθεραπευμένος.

Εἶναι ἕνα χωρίον τῆς Κεφαλληνίας ὀνομαζόμενον Κουρουνοί· ἀπὸ τοῦτο τὸ χωρίον διερχόμενος ὁ Ἅγιος ἐν καιρῷ καλοκαιρίου, ἐδίψησεν εἰς τὸν δρόμον, καὶ ἐζήτησε νὰ τοῦ δώσουν νερὸν ἀπὸ τὸ ξηροπήγαδον, ὅπου ἦτον ἐκεῖ κοντά. Οἱ ἄνθρωποι τοῦ εἶπαν ὅτι ἧτον ξερόν· ὅμως διὰ νὰ κάμουν ὑπακοήν, ἐπῆγαν καὶ εὔγαλαν ἀπὸ τὸ βάθος τοῦ πηγαδίου νερὸν γεμάτον ἀπὸ λάσπην καὶ χῶμα, καὶ τοῦ τὸ ἔφεραν, καὶ θέσας εἰς τὸ στόμα του, ἔπιεν ὁλίγον τι, καὶ ἀπὸ τότε ἀνέβλυσε παραδόξως τὸ ξηροπήγαδον ἐκεῖνο νερὸν καθαρόν, καὶ εἶναι πάντοτε γεμάτον καὶ τὸν χειμῶνα καὶ τὸ καλοκαῖρι, καὶ εἰς πολλὰς ἀσθενείας γίνεται ἰαματικόν.

Διὰ τὸ πολὺ πλῆθος τοῦ λαοῦ· ὅπου δὲν τοὺς ἐχώρει καμμιὰ Ἐκκλησία, ἐξ ἀνάγκης ἔκανε τὴν διδαχήν του ἔξω εἰς τὰς πεδιάδας· ὅθεν ἐσυνήθιζε, καὶ ὅπου ἔμελλε νὰ σταθῇ νὰ διδάξῃ πρῶτον ἔλεγε καὶ ἐκατασκεύαζον ἕνα Σταυρὸν ξύλινον μεγάλον, καὶ τὸν ἔσταιναν ἐκεῖ. Ἔπειτα στηρίζων ἐπάνω εἰς τὸ ξύλον τοῦ Σταυροῦ τὸ σκαμνί, τὸ ὁποῖον ὡς λέγουσι τοῦ τὸ ἐκατασκεύασεν ὡσὰν θρονὶ ὁ Κοὺρτ Πασιᾶς, εἰς αὐτὸ ἀναβαίνων ἐδίδασκε, καὶ μετὰ τὴν διδαχήν, τὸ μὲν σκαμνὶ τὸ διέλυε καὶ τὸ ἔπερνε μαζῆ του, ὅπου καὶ ἂν ἐπήγαινεν· ὁ δὲ Σταυρὸς ἔμενεν ἐκεῖ, εἰς ἐνθύμησιν τοῦ κηρύγματός του παντοτεινήν.

Εἰς ἐκείνους λοιπὸν τοὺς τόπους ὅπου ἦσαν στημένοι οἱ σταυροί, ἐνήργει ὁ Θεὸς πολλὰ θαυμάσια. Διὸ καὶ εἰς τὸ μέσον τῆς ἀγορᾶς τοῦ Ἀργοστολίου, ἧτις εἶναι πρωτεύουσα τῆς Κεφαλληνίας, ὅπου ἄφησεν ὁ Ἅγιος ἕνα τοιοῦτον Σταυρόν, ἀνέβλυσεν ἕνα νερὸν θαυμαστόν, τὸ ὁποῖον φαίνεται ἕως τὴν σήμερον, χωρὶς ποτὲ νὰ ὁλιγοστεύσῃ.

Ἀπὸ τὴν Κεφαλληνίαν μετέβη εἰς τὴν Ζάκυνθον, συνωδευμένος μὲ περισσότερα ἀπὸ δέκα καΐκια γεμάτα ἀπὸ εὐλαβεῖς Κεφαλλῆνας· ἀλλ᾽ ὅμως ἐκεῖ δὲν εὐτύχησεν ὁ εὐλογημένος, ὅθεν ὁλίγον τι διδάξας ἐκεῖ μόνον, ἐγύρισε πάλιν εἰς τὴν Κεφαλληνίαν· καὶ ἐκεῖθεν ἐπῆγεν εἰς τοὺς Κορφούς, ὅπου καὶ ἐδεξιώθη μεγάλως παρὰ πάντων, καὶ μάλιστα παρὰ τοῦ Ἡγεμόνος αὐτοῦ. Ἐπειδὴ ὅμως ἐσυνάχθη πλῆθος πολὺ ἀπὸ τὰ χωρία διὰ νὰ ἀκούσουν τὴν διδαχὴν τοῦ Ἁγίου, οἱ τῆς πόλεως προεστῶτες τὸν φθόνον φοβούμενοι, προσεκάλεσαν αὐτὸν νὰ ἀναχωρήσῃ τὸ ταχύτερον, καὶ οὕτως, ἵνα μὴ αἴτιος γένηται σκανδάλων καὶ ταραχῶν εἰς τοὺς λαούς, ἐκεῖθεν ἀναχωρήσας· μετέβη εἰς τὸ ἀντίπερα μέρος τῆς στερεᾶς, ἤγουν τῆς Ἀλβανίας, ὀνομαζόμενον Ἅγιοι Σαράντα, καὶ ἐκεῖ ἐδίδασκε τοὺς Χριστιανούς, περιπατῶν καὶ διερχόμενος τὰς βαρβαρικὰς ἐκείνας ἐπαρχίας, εἰς τὰς ὁποίας ἐκινδύνευε νὰ χαθῇ τελείως ἡ εὐσέβεια καὶ ἡ Χριστιανικὴ ζωή, διὰ τὴν πολλὴν ἀμάθειαν, ὅπου εἶχον οἱ ἐκεῖσε Χριστιανοί, καὶ διὰ τὰ πολλὰ κακὰ καὶ φόνους καὶ κλοπὰς καὶ ἄλλας μυρίας παρανομίας, εἰς τὰς ὁποίας ἦσαν δεδομένοι, καὶ παρ' ὁλίγον ἦσαν χειρότεροι εἰς τὴν κακίαν ἀπὸ τοὺς ἀσεβεῖς· ὅθεν εἰς τούτων τῶν Χριστιανῶν τὰς κεχωρισμένας καὶ ἐξηγριωμένας καρδίας, σπείρας τὸν σπόρον τοῦ Θείου λόγου ὁ Ἱερὸς Κοσμᾶς, ἔκαμε, συνεργούσης τῆς Θείας Χάριτος, πολλοὺς καὶ μεγάλους καρπούς, διατὶ τοὺς ἀγρίους ἡμέρωσε, τοὺς λῃστὰς κατεπράϋνε, τοὺς ἀσπλάγχνους καὶ ἀνελεήμονας ἔδειξεν ἐλεήμονας, τοὺς ἀνευλαβεῖς ἔκαμεν εὐλαβεῖς, τοὺς ἀμαθεῖς καὶ ἀγροίκους εἰς τὰ Θεῖα ἐμαθήτευσε, καὶ τοὺς ἔκαμε νὰ συντρέχουν εἰς τὰς ἱερὰς ἀκολουθίας, καὶ ὅλους ἁπλῶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἔφερεν εἰς μεγάλην μετάνοιαν καὶ διόρθωσιν· ὥστε ὅπου ἔλεγον ὅλοι, ὅτι εἰς τοὺς καιρούς των ἐφάνη ἕνας νέος Ἀπόστολος.

Συνέστησε Σχολεῖα πανταχοῦ διὰ μέσου τῆς διδασκαλίας του, τόσον Ἑλληνικὰ, ὅσον καὶ Κοινά, τόσον εἰς τὰς χώρας, ὅσον καὶ εἰς τὰ χωρία, διὰ νὰ πηγαίνουν τὰ παιδία εἰς αὐτά, καὶ νὰ μανθάνουν δωρεὰν τὰ ἱερὰ γράμματα, καὶ ἐκ τούτων νὰ στερεώνωνται μὲν εἰς τὴν πίστιν καὶ τὴν εὐσέβειαν νὰ ὁδηγῶνται δὲ εἰς τὴν ἐνάρετον ζωὴν καὶ πολιτείαν. Κατέπεισε τοὺς πλουσίους καὶ ἠγόρασαν ὑπὲρ τὰς τέσσαρας χιλιάδας κυλυμβήθρας μεγάλας χαλκωματένιας, πρὸς δώδεκα γρόσια τὴν κάθε μίαν, καὶ τὰς ἀφιέρωσεν εἰς τὰς Ἐκκλησίας, ἵνα εὑρίσκωνται ἐκεῖ παντοτεινὰ πρὸς μνημόσυνόν τους, διὰ νὰ βαπτίζωνται καθὼς πρέπει τὰ παιδία τῶν Χριστιανῶν. Ὁμοίως κατέπεισε τοὺς ἔχοντας τὸν τρόπον καὶ ἠγόραζον Βιβλία πατερικά, καὶ χριστιανικαῖς διδασκαλίαις, κομπολόγια, σταυρούδια μικρά, καὶ μπόλιαις, καὶ χτένια, ἀπὸ τὰ ὁποῖα τὰ μὲν βιβλία τὰ ἐμοίραζε χάριν εἰς ἐκείνους, ὅπου ἤξευραν γράμματα, ἢ εἰς ἐκείνους ὅπου ὑπέσχοντο νὰ μάθουν· ταῖς δὲ μπόλιαις ἐμοίραζε (ὑπὲρ τὰς τεσσαράκοντα χιλιάδας) εἰς τὰς γυναῖκας, διὰ νὰ σκεπάζουν τὴν κεφαλήν των· τὰ δὲ χτένια εἰς ἐκείνους, ὅπου ἔταζον νὰ ἀφήσουν τὰ γένεια, καὶ νὰ ζῶσιν ἐνάρετα, καὶ χριστιανικά. Τὰ δὲ κομπολόγια, καὶ σταυρούδια ἐμοίραζε (ὑπέρ τὰς πεντακοσίας χιλιάδας) εἰς τὸν κοινὸν λαὸν· διὰ νὰ συγχωροῦν τοὺς ἀγοράζοντας.

Εἶχε τεσσαράκοντα, ἢ πεντήκοντα Ἱερεῖς, ὅπου τὸν ἀκολούθουν κατόπιν, καὶ ὅταν ἔμελλε νὰ ὑπάγῃ ἀπὸ μίαν χώραν εἰς ἄλλην, ἐπαράγγελλε πρῶτον εἰς τοὺς Χριστιανοὺς νὰ ἐξομολογηθοῦν, νὰ νηστεύσουν, καὶ νὰ κάμουν καὶ ἀγρυπνίαν, καὶ µεγάλην φωτοχυσίαν. Εἶχε γὰρ ἐπίτηδες κατεσκευασμένα μανουάλια ξύλινα χωροῦντα κάθε ἕνα ἀπὸ ἑκατὸν κηρία, τὰ ὁποῖα διαλύων τὰ ἔπερνε μαζί του. Ἔπειτα μοιράζων εἰς ὅλους κερία δωρεὰν, ἔβαλλε τοὺς Ἱερεῖς καὶ ἐδιάβαζαν τὸ Ἅγιον Εὐχέλαιον, καὶ ἐχρίοντο ὅλοι οἱ Χριστιανοί, καὶ εἰς τὸ τέλος ἔκαμνε τὴν διδαχήν. Ἐπειδὴ δὲ τὸν ἠκολούθει λαὸς πολύς, δύο καὶ τρεῖς χιλιάδες, ἐπρόσταζεν ἀπὸ τὸ ἑσπέρας, καὶ ἡτοίμαζον σακκία πολλὰ ψωμί, καὶ καζάνια σιτάρι βρασμένον, ἔπειτα τὰ ἐπήγαιναν ἔξω εἰς τὸν δρόμον ἀπὸ ἐκεῖ ὅπου ἤθελε νὰ διαβῇ ὁ λαός, καὶ οὕτως ἔπερναν ὅλοι ἀπὸ ἐκεῖνα, καὶ ἐσυγχώρουν ζῶντας καὶ τεθνεῶντας.

Ἐνήργησε δὲ ὁ Θεὸς δι᾽ αὐτοῦ καὶ ἐκεῖ εἰς τὴν Ἀλβανίαν ὁμοίως καὶ εἰς ἄλλους τόπους τοιαῦτα θαυμάσια. Ἕνας Τοῦρκος ἀξιωματικὸς, ἢ ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους, ἢ ἀπὸ τὸν δαίμονα παρακινημένος τόσον μῖσος ἔλαβε κατὰ τοῦ Ἁγίου, ὅπου μίαν φορὰν καβαλικεύων τὸ ἄλογόν του, ἔτρεχε διὰ νὰ τὸν φθάσῃ, καὶ νὰ τὸν κακοποιήσῃ. Ἀλλὰ τρέχον τὸ ἄλογον τὸν ἔῤῥιξε κάτω, καὶ ἐσύντριψε τὸν δεξιόν του πόδα, καὶ γυρίζων εἰς τὸ σπίτί του, εὗρε τὸν υἱόν του ἀποθαμένον· ὅθεν μετανοήσας ἔστειλον ἐπιστολὴν εἰς τὸν Ἅγιον, καὶ ἐζήτησε παρ᾽ αὐτοῦ συγχώρησιν. Ἀπὸ τοὺς Φιλιάτες οἱ πρῶτοι Ἀγάδες ἐπῆγαν νὰ ἰδοῦν τὸν Ἅγιον καὶ νὰ ἀκούσουν τὴν διδαχήν του, καὶ ἐπειδὴ ἧτον καλοκαῖρι, ἐκοιμήθηκαν ἔξω εἰς τὸν κάμπον, καὶ πρὸς τὰς πέντε ὥρας τῆς νυκτὸς εἶδον ἕνα φῶς οὐράνιον, ὡσᾶν σύννεφον, ὅπου ἐσκέπαζε τὸν τόπον ἐκεῖνον ὅπου ἐκάθητο ὁ Ἅγιος, τό ὁποῖον ἐδιηγοῦντο εἰς τοὺς Χριστιανούς· ὅθεν τὸ πρωΐ ἐζήτουν νὰ τοὺς δώσῃ τὴν εὐχήν του ὁ Ἅγιος ἀπὸ τὴν καρδίαν του καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ χείλη του.

Ἄλλος πάλιν Τοῦρκος ἀξιωματικὸς ἀπὸ τὴν Καβαΐαν εἶχε δεινὴν ἀσθένειαν φιάγγου· ὅπου δὲν ἠδύνατο νὰ χύσῃ τὸ νερόν του. Οὗτος ἀκούων διὰ τὸν Ἅγιον, ἔστειλε τὸν δοῦλόν του, παρακαλῶν νὰ ὑπάγῃ ἐκεῖ, διὰ νὰ τὸν εὐχηθῇ, καὶ διὰ μέσον του ἴσως ὁ Θεὸς νὰ τὸν ἰατρεύσῃ· ὁ Ἅγιος δὲν ἠθέλησε νὰ ὑπάγῃ, ὀνομάζων τὸν ἑαυτόν του ἁμαρτωλόν. Πάλιν ἔστειλεν ὁ Τοῦρκος τὸν δοῦλόν του μὲ ἕνα ἀγγεῖον νερόν, παρακαλῶν τὸν Ἅγιον νὰ τοῦ τὸ εὐλογήσῃ. Τότε βλέπων τὴν μεγάλην εὐλάβειαν τοῦ Τούρκου ὁ Ἅγιος, τοῦ ἐμήνυσε νὰ κάμῃ δύο προστάγματα, νὰ μὴ πίνῃ ῥακὶ, καὶ νὰ μοιράσῃ τὸ δέκατον τοῦ πλούτου του εἰς τοὺς πτωχούς, καὶ ἀφ᾽ οὗ ὑπεσχέθη νὰ τὰ κάμῃ, εὐλόγησε τὸ νερόν· καὶ πίνων ὁ ἀσθενής, εἰς τέσσαρας ἡμέρας ἰατρεύθη τελείως, ὅθεν ἔκαμε μεγάλας ἐλεημοσύνας.

Κατὰ τὸ Φανάρι εἰς τόπον λεγόμενον Λακούρισι ἕνας Τούρκος ἐξουσιαστὴς τοῦ τόπου βλέπων τὸν Σταυρόν, ὅπου ἀφῆκεν ἐκεῖ ὁ Ἅγιος ὅταν ἐδίδαξε, καθὼς εἶχε συνήθειαν, ὡς προείπομεν, τοῦτον λέγω βλέπων τὸν εὔγαλεν ἀπὸ τὸν τύπον του, καὶ τὸν ἔφερεν εἰς τὸ σπῆτι του διὰ νὰ κάμῃ δύο στύλους τοῦ κραββάτου του, ὅπου εἶχεν εἰς τὴν δραγόνταν του, ἀλλ᾽ εὐθὺς, ὢ τοῦ θαύματος! γίνεται ὡσὰν ἕνας φοβερὸς σεισμός, καὶ μὴ δυνάμενος νὰ σταθῇ εἰς τοὺς πόδας του, ἔπεσε κατὰ γῆς, κυλιόμενος ὥραν πολλήν, καὶ ἀφρίζων καὶ τρίζων τοὺς ὀδόντας του, ὡσὰν δαιμονισμένος. Ὕστερον δὲ σηκωθεὶς ἀπὸ δύο Τούρκους, ὅπου ἐδιάβαινον ἐκεῖθεν, καὶ ἐλθὼν εἰς τὸν ἑαυτόν του· ἐγνώρισε πῶς τοῦτο τὸ ἔπαθεν ἀπὸ θεϊκὴν ὀργήν, διὰ τὴν τόλμην ὅπου ἔλαβε, καὶ εὔγαλε τὸν τίμιον Σταυρόν, ὅθεν μόνος του τὸν ἐπῆγε καὶ τὸν ἐστερέωσε πάλιν εἰς τὸν τόπον, ὅπου ἧτον καὶ προτήτερα, καὶ κάθε ἡμέραν ἐπήγαινε, καὶ τὸν ἐφίλει μὲ μεγάλην εὐλάβειαν καὶ ἄλλην φορὰν ὅπου ἐπέρασεν ἐκεῖθεν ὁ Ἱερός Διδάσκαλος, ἔδραμεν αὐτὸς ὁ ἴδιος Τοῦρκος εἰς προσκύνησίν του, καὶ ἐδιῃγεῖτο παῤῥησίᾳ εἰς ὅλους τὸ θαῦμα καὶ ἐζήτει ταπεινῶς τὴν συγχώρησιν.

Ἐπειδὴ ὁ Ἅγιος ἤλεγχε τὰς γυναῖκας ἐκείναις, ὅπου φοροῦν στολίδια, τὰς ἐκατέπεισε διὰ τῆς διδαχῆς του νὰ τὰ ἀπορρίψουν ὅλα, τόσων ὅπου καὶ μερικαῖς ἐμαυροφοροῦσαν. Μία γυναῖκα πλουσία εἰς τὴν Κόριτζαν εἶχε παιδίον, τοῦ ὁποίου τὴν κεφαλὴν ἐστόλιζε μὲ πολλὰ φλωρία καὶ ἄλλα στολίδια περιττά· ταύτην τὴν γυναῖκα ἐσυμβούλευσε πολλάκις ὁ Ἅγιος νὰ διαμοιράσῃ ταῦτα εἰς πτωχὰ παιδιά, ἐὰν θέλῃ νὰ ζήσῃ τὸ τέκνον της ἀλλὰ δὲν τοῦ ὑπήκουσε. Τέλος τῆς λέγει, ὅτι ἂν δὲν εὐγάλη ἀπὸ τὸ παιδί της τὰ στολίδια, ἔχει νὰ τὸ στερηθῇ ὁγλίγωρα· καὶ ἐπειδὴ οὔτε τότε ἐκαταπείσθη, τὴν ἀκόλουθον ἡμέραν εὑρῆκεν εἰς τὸ στρῶμα ἀποθαμένον τὸ τέκνον της, καὶ τότε ἐγνώρισεν, ὅτι διὰ τὴν ἀπείθειάν της ὁ Θεὸς τὴν ἐπαίδευσε.

Πάλιν ἐπειδὴ ὁ Ἅγιος ὅπου ἐπήγαινεν, ἐδίδασκε τοὺς Χριστιανοὺς νὰ μὴ κάμουν παζάρια τὴν Κυριακὴν, οὔτε ἄλλας ἐργασίας· ἀλλὰ νὰ πηγαίνουν εἰς τὰς Ἐκκλησίας, καὶ νὰ ἀκούουν τὰς Ἱερὰς Ἀκολουθίας καὶ τὰ θεῖα λόγια, ὅσοι τὸν παρήκουον, ὁ Θεὸς τοὺς ἐπαίδευε μὲ διάφορα παιδευτήρια· ὅθεν εἰς τόπον λεγόμενον Χαλκιάδες, ἔως μίαν ὥραν μακρὰν ἀπὸ τὴν Ἄρταν, ἕνας πραγματευτής, ἐπειδὴ παρήκουσε, καὶ ἐτόλμησε νὰ πραγματευτῇ τὴν Κυριακὴν, εὐθὺς ἐξηράνθη ἡ χείρ του, δραμὼν δὲ πρὸς τὸν Ἅγιον, καὶ ζητήσας συγχώρησιν διὰ τὴν ἁμαρτίαν του, μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας ἰατρεύθῃ.

Ὁμοίως εἰς τὴν Πάργαν ἕνας ἔμπορος, ἐπειδὴ ἠθέλησε νὰ πωλήσῃ μερικὸν πρᾶγμα τὴν Κυριακήν, ἐπιάσθη τὸ χέρι του. Ὁμολογήσας δὲ τὴν ἁμαρτίαν του ἐμπρὸς εἰς τὸν Ἅγιον, καὶ νουθετηθεὶς ὑπ᾽ αὐτοῦ, ἔλαβε τὴν συγχώρησιν, ὁμοῦ καὶ τὴν ποθουμένην ἰατρείαν τῆς χειρός του. Κατὰ τὸ Ξηρόμερον ἔτυχε μία γυναῖκα, καὶ ἐζύμωσε τὴν Κυριακήν, καὶ ἀφ᾽ οὗ εὔγαλε τὸ ψωμὶ ἀπὸ τὸν φοῦρνον, τὸ ηὗρε κόκκινον ὡσὰν νὰ τὸ εἶχε ζυμώσῃ μὲ τὸ αἷμα· ὅθεν προσπίπτουσα εἰς τοὺς πόδας τοῦ Ἁγίου, ἔλαβε τὴν πρέπουσαν διόρθωσιν. Εἰς ἄλλα μέρη, διατὶ δὲν ἐφυλάχθη τὸ πρέπον σέβας τῇς Κυριακῆς, ἄλλου ἔπασχε τὸ βόδι του, ἄλλου τὸ μουλάρι του, καὶ ἄλλος ἐδαιμονίσθη, καὶ ἄλλος εὗρε τὸ παιδί του ἀποθαμμένον.

Εἰς ἕνα χωρίον τῆς Καστορίας ὀνομαζόμενον Σέλτζα, μία γυναῖκα ἔχουσα εὐλάβειαν εἰς τὸν Ἅγιον ἐπῆρε τὸ νερόν, μὲ τὸ ὁποῖον ἔνιψε ποτὲ τὸ πρόσωπόν του ὁ Ἅγιος, καὶ τὸ ἐφύλαξε εἰς ἀγγεῖον ὑάλινον, καὶ ὢ τοῦ θαύματος! μέσα εἰς αὐτὸ ἐφύτρωσεν ἕνα χορτάρι μὲ δύο φύλλα μόνον, τὸ ὁποῖον ἔγινε μεγάλον ὅσον ἧτο τὸ ἀγγεῖον καὶ ἔπλεε πάντα εἰς τὸ νερόν, χωρὶς νὰ ἔχῃ ῥῖζαν, καὶ δὲν ἄλλαξε τελείως τὸ χρῶμα του, ἀλλ᾽ ἔμεινε δροσερὸν διὰ ἕνα ὁλόκληρον χρόνον, εἰς τρόπον ὅπου ἐθαύμαζον ὅσοι τὸ ἔβλεπαν, καὶ αὐτὸ τὸ νερὸν ἔκαμε πολλὰς ἰατρείας εἰς πολλοὺς, καθὼς ἔλεγεν ἡ αὐτὴ εὐλαβὴς γυνή.

Αὐτὰ καὶ ἄλλα περισσότερα ἐνήργησε δι᾽ αὐτοῦ ὁ Θεός, τὰ ὁποῖα ἡμεῖς διὰ συντομίαν ἀφίνομεν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Ἅγιος πολλαῖς φοραῖς ἔλεγε φανερὰ εἰς τὴν διδαχήν του, ὅτι ἐπροσκαλέσθη εἰς τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου ἀπὸ αὐτὸν τὸν ἴδιον Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ διὰ τὴν ἀγάπην αὐτοῦ μέλλει νὰ χύσῃ τὸ αἶμα του, ἔλαβε τέλος πάντων ἡ πρόῤῥησίς του τὴν ἔκβασιν· τὴν ἔλαβε δὲ τοιουτοτρόπως.

Ὁ Ἀποστολικὸς οὗτος Διδάσκαλος ποτὲ δὲν ἄνοιξε τὸ στόμα νὰ εἰπῇ λόγον ἐναντίον τῶν Ἑβραίων, οὔτε εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, οὔτε εἰς τὴν Καστορίαν, οὔτε εἰς τὰ Ἰωάννινα, οὔτε εἰς κανένα ἄλλο μέρος ὅπου ἦσαν Ἐβραῖοι, ἀλλὰ μόνον τοὺς Χριστιανοὺς ἐδίδασκε νὰ πολιτεύωνται ὡσὰν Χριστιανοί, καὶ νὰ φυλάττουν ἀλήθειαν καὶ ἐμπιστοσύνην πρὸς τοὺς ἐξουσιαστάς, ὅπου τοὺς ἔδωκεν ὁ Θεός, καθὼς οἱ ἴδιοι Ἀλβανίται πηγαίνοντες ἐκεῖ, ὅπου ἐδίδασκεν εἰς τὰς ἔξω πεδιάδας, τὰ ἥκουον ἀπὸ τὸ στόμα του, καὶ ὡς ἄνθρωπον Θεοῦ τὸν ἐκήρυττον, εἰς τόσον ὅπου καὶ ὁ Κοὺρτ Πασιᾶς ἀκούων τὴν καλήν του φήμην, ἐπρόσταξε καὶ ἦλθεν ἔμπροσθέν του, καὶ τόσον καλὰ τοῦ ἤρεσεν ἡ ὁμιλία του, ὥστε ὅπου καὶ τὸ θρονὶ ἐκεῖνο, ὅπου προείπαμεν, τοῦ ἐκατασκεύασε, καὶ μὲ κατηφὲ τὸν ἔνδυσε διὰ νὰ ἀναβαίνῃ εἰς αὐτό, καὶ νὰ διδάσκῃ ἀπὸ ὑψηλὰ τοὺς λαούς. Ἀλλὰ τὸ παμπόνηρον τοῦτο γένος τῶν μισοχρίστων Ἑβραίων, καθὼς εἰς τοὺς ἀπερασμένους αἰῶνας ἔδειξε πάντοτε ἄκραν κακίαν ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν, οὕτω καὶ τώρα μὴν ὑποφέροντες νὰ κηρύττεται ἡ πίστις καὶ τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, οἱ Ἑβραῖοι ὅπου κατοικοῦν εἰς τὰ Ἰωάννινα· ἐπῆγαν οἱ θεοήλατοι καὶ εἶπαν εἰς τὸν Πασιᾶν τοῦ τόπου πῶς ὁ Ἱερὸς οὗτος Κοσμᾶς ἦτον ἀπεσταλμένος ἀπὸ τοὺς Μοσχόβους διὰ νὰ ξεπλανᾷ τὸν Βασιλικὸν Ῥαγιὰν νὰ πηγαίνουν εἰς τὴν Μοσχοβίαν. Ἀλλὰ τοῦτον μὲν ἡ Θεία Πρόνοια τότε τὸν διεφύλαξεν ἀπὸ τὴν θανατηφόρον ταύτην ἐπιβουλήν· ἐπροξενήθη ὅμως ἀρκετὴ ζημία χρημάτων εἰς τὸ κοινὸν τῶν Χριστιανῶν. Ἐντεῦθεν λοιπὸν ὁ Ἱερὸς Κοσμᾶς, ἄρχισε νὰ στηλιτεύῃ τὴν πονηρίαν καὶ τὸ ἀδιάλλακτον μῖσος· ὅπου ἔχουν κατὰ τῶν Χριστιανῶν οἱ Ἑβραῖοι, καὶ ἐπειδὴ φανερὰ ἀπεδείχθη, πῶς ἧτον πλάσμα καὶ σαφὴς συκοφαντία ἐκείνη ἡ κατηγορία, ὅπου ἔκαμαν εἰς τὸν Πασιᾶν, πάλιν ἐπῆγεν εἰς τὰ Ἰωάννινα, καὶ πρῶτον μὲν ἐκατάπεισε τοὺς Χριστιανοὺς νὰ μεταβάλουν τὴν ἀγοροπωλησίαν ἀπὸ τὴν Κυριακὴν εἰς τὸ Σάββατον, τὸ ὁποῖον τοὺς ἐπροξένησε μεγίστην φθοράν. Δεύτερον τοὺς ἐκήρυξε διὰ φανεροὺς ἐχθρούς, καὶ ὅτι εἶνε ἔτοιμοι κάθε καιρὸν νὰ κάμουν κάθε κακὸν εἰς τοὺς Χριστιανούς. Τρίτον θέλων νὰ εὐγάλῃ ἀπὸ τὰ κεφαλὰς τῶν Χριστιανῶν τὰς μακρὰς φούντας καὶ τὰ τοιαῦτα, τὰ ὁποῖα ὅλα τὰ ἠγόραζον ἀπὸ τοὺς Ἑβραίους τοὺς ἐδίδασκε πῶς εἶναι ἀκάθαρτα, ὅτι ἐπιτούτου διὰ τοὺς Χριστιανοὺς οἱ θεοκτόνοι τὰ μολύνουσι, καὶ νὰ μὴ τὰ ἀγοράζωσιν ὁλότελα· καὶ λοιπὸν μὴν ὑποφέροντες πλέον νὰ βλέπουν, καὶ νὰ ἀκούουν τὸν Ἅγιον ἐλέγχοντα αὐτοὺς ἐπῆγαν εἰς τὸν Κοὺρτ Πασιᾶν, καὶ τοῦ ἔδωκαν ἄσπρα πουγγεῖα πολλά, διὰ νὰ τὸν εὐγάλῃ ἀπὸ τὴν ζωήν. Ὅστις καὶ συμβουλευθεὶς μὲ τὸν Χόντζαν του, ἀπεφάσισε διὰ μέσου αὐτοῦ νὰ τὸν θανατώσῃ, τὸ ὁποῖον καὶ ἔγινε μὲ τοιοῦτον τρόπον.

Συνήθειαν εἶχεν ὁ Ἅγιος, ὅπου καὶ ἂν ἐπήγαινε διὰ νὰ διδάξῃ νὰ πέρνῃ πρῶτον τὴν ἄδειαν ἀπὸ τὸν Ἀρχιερέα τοῦ τόπου, ἢ ἀπὸ τοὺς ἐπιπρόπους του, ὁμοίως νὰ στέλλῃ ἀνθρώπους Χριστιανοὺς νὰ πέρνουν τὴν αὐτὴν ἄδειαν καὶ ἀπὸ τοὺς ἐξωτερικοὺς ἐξουσιαστάς, καὶ οὕτως ἑκήρυττεν ἀνεμποδίστως. Πηγαίνων λοιπὸν εἰς ἕνα χωρίον τῆς Ἀλβανίας λεγόμενων Κολικόντασι, ἔλαβε τὴν ἄδειαν παρὰ τοῦ Ἀρχιερέως τοῦ τόπου. Ἐρευνῶν δὲ καὶ διὰ τοὺς ἐξωτερικοὺς ἐξoυσιαστάς, καὶ μανθάνων ὅτι ὁ Κοὺρτ Πασιᾶς ὥριζε τοὺς τόπους ἐκείνους, ὅστις ἐκάθητο εἰς μίαν πόλιν Μπεράτι ὀνομαζομένην, μακρὰν δώδεκα ὥρας, μανθάνων δὲ καὶ ὅτι ὁ Χόντζας τοῦ Πασιᾶ ἐκάθητο ἐκεῖ κοντά, ἔστειλεν ἄνθρωπον, καὶ ἔλαβε τὴν ἄδειαν καὶ ἐδίδαδε, πλὴν δὲν εὐχαριστήθη, ἀλλ᾽ ἐζήτει νὰ ὑπάγῃ καὶ μόνος του εἰς τὸν Χόντζαν διὰ τὸ ἀσφαλέστερον. Οἱ Χριστιανοὶ τὸν ἐμπόδιζον πρὸς ὥραν λέγοντές του, ὅτι ποτὲ δὲν ἔκαμε τοιοῦτον πρᾶγμα νὰ ὑπάγῃ αὐτοπροσώπως εἰς τοὺς ἐξουσιαστὰς νὰ ζητήσῃ ἄδειαν. Ὅμως δὲν ἠδυνήθησαν εἰς ὅλον τὸ ὕστερον νὰ τὸν ἐμποδίσουν· ὅθεν λέγων ὁ Ἅγιος νὰ μὴν ἐξετάζουν περισσότερον, πέρνει μαζύ του τέσσαρας Καλογήρους, καὶ ἕνα Παπᾶν διὰ δραγουμάνον, καὶ πηγαίνει εἰς τὸν Χόντζαν. Ὁ Χόντζας ἐπροσποιήθη, πῶς ἔχει γράμματα ἀπὸ τὸν Κοὺρτ Πασιᾶν, ὅστις τὸν διορίζει διὰ νὰ τὸν στείλῃ εἰς αὐτὸν διὰ νὰ συνομιλήσουν, ὅθεν ἐπρόσταξε τοὺς ἀνθρώπους του νὰ φυλάγουν τὸν Ἅγιον, ἕως νὰ τὸν στείλῃ εἰς τὸν Πασιᾶν, καὶ νὰ μὴ τὸν ἀφήσουν νὰ εὔγῃ ἀπὸ τὴν Αὐλήν του. Τότε ἐκατάλαβεν ὁ εὐλογημένος Διδάσκαλος, πῶς ἔχουν νὰ τὸν θανατώσουν· ὅθεν ἐδόξασε, καὶ εὐχαρίστησε Τὸν Δεσπότην Χριστόν, ὅπου τὸν ἠξίωσε νὰ τελειώσῃ τὸν δρόμον τοῦ Ἀποστολικοῦ Κυρύγματος μὲ Μαρτύριον. Ἔπειτα στραφεὶς πρὸς τοὺς Καλογήρους, ὅπου τὸν συνώδευαν, τοὺς λέγει ἐκεῖνο τὸ Ψαλμικόν· «διήλθομεν διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος, καὶ ἐξήγαγες ἡμᾶς εἰς ἀναψυχήν» ^{(Ψαλ ξε 12)} καὶ ὅλην ἐκείνην τὴν νύκτα ἐδοξολόγει μὲ Ψαλμοὺς τὸν Κύριον, χωρὶς νὰ δείξῃ ὁλότελα κἀνένα σημεῖον λύπης διὰ τὴν στέρησιν τῆς ζωῆς του, ἀλλὰ μάλιστα φαινόμενος χαριέστατος εἰς τὸ πρόσωπον, ὡσὰν νὰ ἐπήγαινεν εἰς χαραῖς καὶ ξεφαντώματα. Ἀφ᾽ οὗ δὲ ἐξημέρωσε, τὸν ἐπῆραν ἑπτὰ δήμιοι Τοῦρκοι, καὶ τὸν ἔβαλαν ἐπάνω εἰς ἕνα ἄλογον, προσποιούμενοι πῶς ἔχουν νὰ τὸν ὑπάγουν εἰς τὸν Κοὺρτ Πασιᾶν· ἀλλ᾽ ὅταν ἐμάκρυναν ἔως δύο ὡρῶν διάστημα, τὸν ἔφεραν ἐκεῖ ὅπου ἔτρεχεν ἕνας μεγάλος ποταμὸς, καὶ οὕτω ξεπεζεύωντές τον, τοῦ ἐφανέρωσαν τὴν προσταγὴν ὅπου εἶχαν ἀπὸ τὸν Κοὺρτ Πασιᾶν διὰ νὰ τον θανατώσουν. Ὁ Ἅγιος ἐδέχθη μετὰ χαρᾶς τὴν τοιαύτην κατ᾽ αὐτοῦ ἀπόφασιν, καὶ κλίνας τὰ γόνατα, προσευχήθη εἰς τὸν Θεὸν εὐχαριστῶν καὶ δοξάζων, ὅτι διὰ τὴν ἀγάπην του θυσιάζει τὴν ζωήν του, καθὼς ἐπεθύμει πάντοτε ἡ ψυχή του. Ἔπειτα σηκωθείς, εὐλόγησε σταυροειδῶς τὰ τέσσαρα μέρη τοῦ Κόσμου, καὶ ηὐχήθη πάντας τοὺς Χριστιανοὺς, ὅπου φυλάττουσι τὰς παραγγελίας του. Οἱ δὲ δήμιοι τὸν ἐκάθισαν κοντὰ εἰς ἕνα δένδρον, καὶ ἠθέλησαν διὰ νὰ δέσουν τὰ χέριά του, ἀλλ᾽ ὁ Ἅγιος δὲν τοὺς ἄφησε, λέγων ὅτι δὲν ἀντιστέκεται, ἀλλὰ κρατεῖ σταυρωμένα τὰ χέριά του ὡσὰν νὰ τοῦ τὰ εἶχαν δέσῃ. Ἔπειτα ἀκούμβησε τὴν Ἱεράν του κεφαλὴν εἰς τὸ δένδρον, καὶ οὕτω τὸν ἔδεσαν οἱ βάρβαροι ἀπὸ τὸν λαιμόν μὲ ἕνα σχοινίον, καὶ εὐθὺς μόνον ὅπου τὸν ἔσφιγξαν, ἐπέταξε τὸ Θεῖον πνεῦμα του εἰς τὰ Οὐράνια, καὶ οὕτως ἠξιώθη ὁ Τρισμακάριστος Κοσμᾶς, ὁ κοινωφελέστατος ἐκεῖνος ἄνθρωπος, καὶ τοῦ Κόσμου Κοσμᾶς ὁ εὐκοσμότατος, νὰ λάβῃ διπλοὺς τοὺς στεφάνους παρὰ Κυρίου, καὶ ὡς Ἰσαπόστολος, καὶ ὡς Ἱερομάρτυς, εἰς ἡλικίαν ἐξῆντα πέντε χρόνων. Τὸ δὲ τίμιον αὐτοῦ Λείψανον, γυμνώσαντες οἱ δήμιοι, τὸ ἔσυραν καὶ τὸ ἔρριψαν εἰς τὸν ποταμὸν μὲ μίαν μεγάλην πέτραν εἰς τὸν λαιμόν. Οἱ δὲ Χριστιανοὶ μαθόντες τοῦτο, ἔτρεξαν παρευθὺς διὰ νὰ τὸν εὐγάλουν, καὶ ἐρευνήσαντες μὲ δίκτυα καὶ μὲ ἄλλους τρόπους, δὲν ἡδυνήθησαν νὰ τὸ εὕρουν. Μετὰ τρεῖς ἡμέρας, ἕνας Ἱερεὺς εὐλαβὴς, Παπᾶ Μάρκος ὀνομαζόμενος, Ἐφημέριος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χωρίου Κολικόντασι, κειμένου πλησίον τοῦ ποταμοῦ, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῶν Εἰσοδίων, οὗτος λέγω ἐμβαίνων εἰς ἕνα μονόξυλον, καὶ ποιήσας τὸν Σταυρόν του ἐπῆγε διὰ νὰ ἐρευνήσῃ· καὶ παρευθὺς, ὢ τοῦ θαύματος! βλέπει τὸ Ἅγιον Λείψανο, ὅπου ἔπλεεν ἐπάνω εἰς τὸ νερόν, καὶ ἐστέκετο ὄρθιον, ὡσὰν νὰ ἧτο ζωντανόν· ὅθεν τρέχει ἐν τῷ ἅμα, καὶ τὸ ἀγκαλιάζει, καὶ τὸ εὐγάζει ἀπὸ τὸ νερὸν, καὶ καθὼς τὸ ἐσήκωσεν, ἔτρεξεν αἷμα πολὺ ἀπὸ τὸ μελίρρυτον στόμα τοῦ Ἁγίου μέσα εἰς τὸν ποταμὸν, καὶ ἐνδύσας αὐτό μὲ τὸ ῥάσσον του τὸ ἔφερεν εἰς τὴν ἄνω Ἐκκλησίαν τῆς Θεοτόκου, καὶ τὸ ἐνταφίασεν ἐντίμως ἐν τῷ Νάρθηκᾳ τῆς αὐτῆς Ἐκκλησίας τῶν Εἰσοδίων ἐν τῷ Χωρίῳ Κολικόντασι, ἀρχιερατεύοντος ἐν Βελιγράδοις Ἰωάσαφ, ὃς καὶ αὐτὸς ἦν παρὼν εἰς τὸν ἐνταφιασμὸν τοῦ Ἁγίου. Μετὰ δὲ τὴν τελευτὴν τοῦ Ἁγίου, ταῦτα ἠκολούθησαν. Ὁ Κοὺρτ Πασιᾶς ἐμετανόησε διατὶ ἐγελάσθη, καὶ διὰ μάταιον κέρδος ἐθανάτωσε τοιοῦτον ἀθῶον καὶ εἰρηνικὸν ἄνθρωπον· ὅθεν ἐμήνυσεν εἰς τὸν Χότζα του νὰ ἀφήσῃ τοὺς καλογήρους τοῦ Ἁγίου, ὅπου εἶχεν εἰς φύλαξιν, νὰ ὑπάγουν εἰς τὴν ἄνωθεν Μονὴν τῆς Θεοτόκου, καὶ ἐκεῖ νὰ κάθωνται, οἵτινες πηγαίνοντες εὗρον ἐνταφιασμένον τὸ Ἅγιον Λείψανον, καὶ διὰ νὰ λάβουν πληροφορίαν περισσοτέραν τοῦ Μαρτυρίου του, τὸ ἐξέθαψαν ὁμοῦ μὲ ἄλλους Ἱερεῖς καὶ Χριστιανοὺς, καὶ μὲ ὅλον ὅπου ἦτον τρεῖς ἡμέρας μέσα εἰς τὸν ποταμὸν, καθὼς ὁ Ἰωνᾶς εἰς τὴν κοιλίαν τοῦ κήτους, ὅμως κἀμμίαν διαφορὰν ἢ δυσωδίαν δὲν εἶχεν, ἀλλ᾽ εὐωδίαζεν ὅλον, καὶ ἐφαίνετο σὰν νὰ ἐκοιμᾶτο· καὶ ἀφ᾽ οὗ τὸ ἠσπάσθησαν, εὐλαβῶς, πάλιν τὸ ἐνταφίασαν εἰς τὸν ἴδιον τόπον, ὅπου καὶ ἀνηγέρθη ὁ Θεῖος αὐτοῦ Ναὸς, ὁ ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ τιμώμενος.

Ἀνηγέρθη δὲ κατὰ τὸν ἐφεξῆς τρόπον. Περιερχόμενος ὁ Ἅγιος, ἔτι ζῶν, τὴν Ἀλβανίαν, συνήντησεν εἰς τὰ μέρη τῆς Τεπελένης τὸν Ἀλῆ Πασιᾶ Τεπελενιώτην, ὁ ὁποῖος τότε ἀκόμη ἦτο Μπέης, καὶ μάλιστα ἐδιώκετο καὶ ἀπὸ αὐτὸν τὸν Κοὺρτ Πασιᾶν· ὅθεν ἰδὼν αὐτὸν ὁ Ἅγιος τοῦ εἶπεν, ὅτι το ὀντζάκι του ἔχει νὰ λάβῃ αὔξησιν μεγάλην, καὶ αὐτὸς ἔχει νὰ γένῃ μέγας Ἡγεμὼν καὶ ὀνομαστὸς εἰς τὴν Οἰκουμένην· ἔχει νὰ κυριεύσῃ πόλεις πολλὰς, καὶ τὴν Ἀλβανίαν ὅλην, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ Τάχτι τοῦ Κοὺρτ Πασιᾶ ἔχει νὰ τὸ κυριεύσῃ μετὰ καιρόν. Μετὰ χρόνους γοῦν τριάκοντα σχεδὸν ἔλαβον πέρας αἱ Προφητεῖαι τοῦ Ἁγίου, καὶ λαμβάνων εἴδησιν μεγάλην ὁ Ἀλῆ Πασᾶς ἐπάτησε καὶ αὐτὸ τὸ Τάχτι τοῦ Κοὺρτ Πασιᾶ, κατὰ τὴν Προφητείαν τοῦ Ἁγίου· ὅθεν ἐμβαίνων εἰς τὸ Μπεράτι ὁ Βεζὴρ Ἀλῆ Πασιᾶς ἐνεθυμήθη τὸν λόγον ἐκεῖνον τοῦ Ἅγιον, καὶ κράζων τὸν Δεσπότην τῶν Βελαγράδων, ἀνεψιὸν τοῦ ἐπὶ τοῦ Ἁγίου Ἀρχιερατεύσαντος Βελαγράδων, τὸν ἐπρόσταξε νὰ κάνῃ τὴν ἀνακομιδήν τοῦ Ἁγίου, καὶ νὰ κτισθῇ καὶ Μοναστήριον ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου τιμώμενον, ἐπειδὴ τὸν ἐγνώρισεν ὡς ἀληθῆ ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ, διὰ τὴν Προφητείαν, καὶ διὰ ἄλλα. Μετὰ καιροῦ τινὸς παρέλευσιν λοιπὸν, ἔγινεν ἀνακομιδὴ τοῦ Ἁγίου, οὕτινος ἡ σεβασµία κάρα ἠργυρώθη εὐθὺς διὰ προσταγῆς τοῦ Ἀλῆ Πασιᾶ. Παρευθὺς δὲ προστάξας νὰ γένῃ μίᾳ κοινὴ συνδρομή, διώρισε, καὶ ἐκτίσθη περίφημος Ναὸς ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου τιμώμενος· καὶ οὕτως ἀνηγέρθη ἐκ βάθρων αὐτὸς ὁ Θεῖος Ναὸς διὰ συνδρομῆς, καὶ παρακελεύσεως, καὶ προσταγῆς τοῦ Ἀλῆ Πασιᾶ Τεπελενιώτη, Ἀρχιερατεύοντως ἐν Βελαγράδοις Ἰωάσαφ ἀνεψιοῦ τοῦ πρώην Βελαγράδων Ἰωάσαφ.

Τὴν ὥραν δὲ ἐκείνην ὅπου τὸν ἐξενταφίασεν ἔτυχε νὰ εὑρεθῇ ἐκεῖ μία δαιμονισμένη γυναῖκα, ἥτις ἁπὸ μακρινοὺς τόπους ἠκολούθει ζῶντα τὸν Ἅγιον, ποθοῦσα τὴν ἰατρείαν της· καὶ καθὼς εἶδεν ὅπου ἄνοιξαν τὸν τάφον τοῦ Ἁγίου, τὴν ἐτάραξε δυνατὰ τὸ δαιμόνιον, καὶ ὕστερα ἀπὸ ὀλίγην ὥραν ἰατρεύθη τελείως, δοξάζουσα τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἅγιον. Ἕνας ἀπὸ τοὺς δημίους ὅπου ἐθανάτωσαν τὸν Ἅγιον ἐπῆρε τὸ ἐπανωκαμήλαυχόν του, καὶ γυρίζων εἰς τὸν Χόντζαν, τὸ ἔβανεν εἰς τὸ κεφάλι του, καὶ ἐπεριγέλα τὸν Ἅγιον, καὶ παρευθεὶς δαιμονισθείς, εὔγαλε τὰ ῥοῦχα του καὶ ἔτρεχε φωνάζων πῶς αὐτὸς ἐθανάτωσε τὸν ἀσκητήν, ὅθεν μανθάνων τοῦτο ὁ Πασᾶς ἐπρόσταξε καὶ τὸν ἔβαλαν εἰς τὰ σίδηρα καὶ ἐκεῖ κακῶς ὁ κακὸς ἐξέψυξε.

Ἀφ᾿ οὗ ἔκαμε τὴν ὑστερινὴν διδαχὴν ὁ Ἅγιος εἰς τὸ προῤῥηθὲν χωρίον Κολικόντασι, ἄφησεν ἐκεῖ ἕνα Σταυρόν, κατὰ τὴν συνήθειαν, στημένον εἰς τὴν γῆν, καὶ μετὰ τὴν τελευτήν του ἔβλεπον οἱ Χριστιανοὶ φῶς οὐράνιον, ὅπου ἔλαμπεν ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρὸν κάθε νύκτα· ὅθεν τὴν ἡμέραν τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἐπῆγαν οἱ ἱερεῖς μὲ τὸν λαόν, καὶ ἐπῆραν τὸν Σταυρὸν ἐκεῖνον μετ᾽ εὐλαβείας λιτανεύοντες, καὶ τὸν ἔβαλαν ὀπίσω τοῦ Βήματος, κοντὰ εἰς τὸν τάφον τοῦ Ἁγίου εἰς παντοτεινὴν ἐνθύμησιν τοῦ θαύματος.

Ἀφ' οὗ δὲ οἱ μαθηταί του ἔλαβαν τὴν τελείαν ἐλευθερίαν ἀπὸ τὸν Πασᾶν, ἔκαμαν ἀνακομιδὴν τοῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου, καὶ μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς ἐπῆραν σημεῖα ἀπὸ αὐτό, καὶ διεσκορπίσθησαν εἰς διαφόρους τόπους· καὶ πολλοὶ ἀσθενεῖς δι᾽ ἐκείνων ἔλαβον τὴν ὑγείαν τους, καὶ μάλιστα κατὰ τὴν νῆσον τῆς Νάξου ὅπου πηγαίνοντες δύο μαθηταὶ τοῦ Ἁγίου, διὰ νὰ ἀναγγείλουν τὰ περὶ τοῦ Μαρτυρίου του εἰς τὸν ἐκεῖσε σχολαρχοῦντα Ἱεροδιδάσκαλον Χρύσανθον, τὸν αὐτάδελφον τοῦ Ἱερομάρτυρος, ἔτυχε νὰ ἔχουν μαζῆ τους μερικὰς τρίχας ἀπὸ τὰ γένεια τοῦ Ἁγίου, τὰς ὁποίας πέρνουσα μὲ εὐλάβειαν μία γυναῖκα ἐν τῷ καλουμένῳ Νεοχωρίῳ, ἥτις εὑρίσκετο εἰς βαρυτάτην καὶ θανατηφόρον ἀσθένειαν· ὢ τοῦ θαύματος ! εὐθὺς ἐγνώρισεν εἰς τὸν ἑαυτόν της, μίαν ὑπερφυσικὴν δύναμιν, διὰ τῆς ὁποίας ἀνέλαβε μετ᾽ ὀλίγον τελείαν τὴν ὑγείαν της. Ἀλλὰ καὶ πολλαὶ στεῖραι γυναῖκες λαμβάνουσαι εἰς διάστημα ἡμερῶν τεσσαράκοντα, χῶμα ἀπὸ τὸν τάφον τοῦ Ἁγίου μετ᾽ εὐλαβείας καὶ πίστεως, ἐπέτυχον τοῦ αἰτήματος, δηλαδή, τοῦ νὰ γεννήσουν τέκνα μὲ τὴν χάριν τοῦ Χριστοῦ, καὶ διὰ πρεσβειῶν τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Κοσμᾶ οὗ ταῖς πρεσβείαις ἀξιωθείημεν τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ἀμήν.

_{Πηγή : Σαπφειρίου Χριστοδουλίδου τοῦ ἐκ Γραμμένου}

---

Κατά το αψοθ (1779) έτος, Αυγούστου κδ'
Εμαρτύρησεν εν τη Άλβανία ο Άγιος Ιερομάρτυς και Ισαπόστολος Κοσμάς

Εύκοσμος ώφθης κόσμος, ώ Κοσμά μάκαρ.
κόσμου λόγοις σοις, αίμασι τ' άγλαίσας.

Άπολυτίκιον
Ήχος γ. Θείας πίστεως.
Θείας πίστεως, διδασκαλία, κατεκόσμησας, την Εκκλησίαν, ζηλωτής των Αποστόλων γενόμενος• και κατασπείρας τα θεία διδάγματα, μαρτυρικώς τον αγώνα ετέλεσας. Κοσμά ένδοξε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.

Κοντάκιον
Ήχος δ'. Επεφάνης σήμερον.
Ως φωστήρ νεόφωτος την Εκκλησίαν, καταυγάζεις άπασαν, Ευαγγελίου διδαχαίς, Κοσμά Χριστού Ισαπόστολε• διό αξίως γεραίρει την μνήμην σου.

^{(Εκ του Νέου Μαρτυρολογίου Αγ. Νικοδήμου)}